10 zasad dobrego uczenia się, efektywne środowisko uczenia się, uczenie się uczniów, efektywna edukacja, edukacja, szkoła, lekcja, nauczanie, skuteczne nauczanie w szkole,

Uczenie się jest podstawowym procesem kognitywnym w życiu każdego człowieka.

Uczymy się przez całe życie, zdobywając przy tym kompetencje.

Kompetencje są połączeniem wiedzy, umiejętności i postaw ludzkich, dzięki czemu możliwy jest nieustający rozwój człowieka i jego adaptacja do zmieniających się warunków życia i pracy we współczesnym świecie.

Michael Schneider oraz Elisabeth Stern definiują 10 istotnych elementów procesu uczenia się człowieka.

  1. Uczenie się jest procesem indywidualnym każdego człowieka. Nie można nikogo niczego nauczyć, jeśli osoba ucząca się nie będzie tym zainteresowana. To po stronie ucznia leży chęć i motywacja do nauki, a nie po stronie nauczyciela.

  2. Uczenie się jest zakotwiczone w doświadczeniu każdego człowieka. Każdy uczeń przepuszcza posiadaną wiedzę przez swój własny poznawczy filtr. Na filtr ten składa się zarówno posiadana już przez niego wiedza, umiejętności, postawy, ale również doświadczenie. Każda nowa rzecz, którą poznajemy w życiu musi być analizowana pod kątem już posiadanej wiedzy.

  3. Uczenie się jest ściśle strukturalizowane w naszym umyśle. Połączenia synaptyczne między różnymi częściami naszego mózgu posiadają strukturę, którą warunkuje integracja. Integracja półkul mózgowych jest warunkiem procesu uczenia się.

  4. Proces uczenia się nie jest ograniczony tylko i wyłącznie do przyswajania teorii, koncepcji, definicji, ale w cudowny sposób łączy je z konkretnymi umiejętnościami oraz postawami, a więc sferą wartości i uczuć.

  5. Nasza wiedza posiada strukturę, która wychodzi od elementów podstawowych, poprzez coraz bardziej skomplikowane, aż do mistrzostwa w wielu dziedzinach funkcjonowania każdego człowieka.

  6. Uczenie się bazuje na obserwacji, dzięki której struktury świata, który badamy poprzez zmysły, mają przełożenie na organizację umysłową.

  7. Każdy człowiek posiada swój „indywidualny system uczenia się”. Mózg każdego człowieka posiada ograniczone możliwości do przetwarzania informacji. Należy o tym pamiętać podczas organizowania procesu uczenia się w klasie.

  8. Emocje, motywacja, poznanie to trzy warunkujące się czynniki efektywnej nauki uczniów. Angażując emocje, dążąc do aktywnej postawy podczas procesu uczenia się oraz dbając o osobisty kontekst nauki ucznia (kiedy czuje się on zmotywowany) zapewniamy maksymalne warunki rozwoju uczniów.

  9. Uczenie się powinno odbywać się po przez kontekst wiedzy użytkowej, która ma zastosowanie w prawdziwej rzeczywistości, w autentycznym świecie, który nas otacza. Takie struktury wiedzy, które łatwo przenoszą się do realnego kontekstu, a więc są użyteczne, są bardziej ciekawe dla uczniów i dają poczucie sensu.

  10. Nasz rozwój poprzez naukę wymaga czasu i wysiłku. Nie należy oczekiwać szybkich efektów, ale raczej wskazywać na wytrwałość, samodzielność oraz budować postawę pokonywania trudności, które napotka uczeń.

 

Wszystkie te czynniki muszą ze sobą korespondować, aby proces uczenia w ogóle zaistniał. Nie ma niestety, żadnej gwarancji, że uczenie odniesie sukces.

Poznawcza perspektywa uczenia się zakłada z jednej strony przyswajanie wiedzy, przechowywanie jej w pamięci oraz aktywne zastosowanie w nieznanym dotąd kontekście. Uczenie się uczniów zależne jest przede wszystkim od nich samych, celów, które im przyświecają oraz związanych z nauką perspektyw życiowych.

Współczesne teorie kognitywistyczne zwracają uwagę na jakość budowanej w umyśle człowieka wiedzy, a nie tylko na jej ilość. Kiedy uczeń posiada tak zwaną wiedzę fragmentaryczną i nie jest wstanie rozwiązać zadań wymagających integracji, to nie zastosuje jej również do rozwiązywania realnych problemów tego świata.

Uczenie się leży w rękach uczniów. Stąd postulat, aby organizować lekcję w sposób aktywny, stosując metody sprzyjające samodzielnemu przyswajaniu wiedzy przez uczniów. Uczenie się zachodzi podczas indywidualnych procesów mentalnych w głowie ucznia.

Łączenie wiedzy z istniejącymi strukturami umysłowymi jest ważne w kontekście budowania nowej wiedzy. Aby skutecznie się uczyć, należy znaleźć dla nowej wiedzy punkt odniesienia. Podstawową cechą myślenia człowieka jest właśnie umiejętność interpretowania, która zależy od zasobu kompetencji każdego człowieka.

Wiedza człowieka posiada różne konteksty, szkolne i pozaszkolne. Kiedy uczeń styka się z nową wiedzą ochoczo włącza ją w te istniejące struktury i nadaje sens poprzez pryzmat posiadanej struktury wiedzy.

W tym kontekście nowe znaczenie zyskuje badanie wiedzy uczniów, ponieważ zyskuje ono wymiar diagnozowania. Klasówka nie jest już tylko weryfikacją wiedzy ucznia, ale daje informacje zwrotną na temat, tego w którym miejscu jest uczeń i jak należy zaplanować dalszą edukację w klasie?

Na proces uczenia się wpływa również budowanie struktur wiedzy. Doskonałym przykładem będzie zastosowanie matematyki w życiu codziennym. Liczbowa matematyka budzi w uczniach często lęk, ponieważ wydaje się wiedzą fragmentaryczną i chaotyczną. Tymczasem przeniesienie jej na inne, czasem prozaiczne dziedziny życia sprawia, że nagle matematyka staje się jasna i zrozumiała.

W tym kontekście ważne jest zastosowanie projektów interdyscyplinarnych w edukacji.  Projekty umożliwiają zastosowanie tej samej wiedzy w różnych kontekstach edukacyjnych, co sprzyja budowaniu struktur wiedzy w umyśle uczniów.

Uczniowie uczą się nie tylko regułek, ale również praktycznego ich zastosowania. Procedury i wiedza są integralne. Waży jest również, aby uczniowie mieli śniadość w jaki sposób się uczą, a więc posiadali meta wiedzę na temat własnego poznania.

W umysłowej organizacji naszej wiedzy istnieje pewna hierarchia, która jest właściwa każdemu człowiekowi. Uczniowie w klasie różnią się między sobą, posiadają różny poziom inteligencji, zasób doświadczeń, ale posiadają wiedza którą posiadają ma budowę hierarchiczną.

W procesie uczenia się ogromną rolę odgrywa również projektowanie środowiska uczenia się, ponieważ mózg ludzki odzwierciedla świat zewnętrzny w postaci umysłowych reprezentacji.

W tym odniesieniu ważny jest zarówno świat pomocy dydaktycznych, sposób układu treści w podręczniku, jak również język, którego używa nauczyciel. Komunikacja z użyciem struktur językowych wskazujących na relacje buduje struktury wiedzy w umyśle człowieka.

W kontekście budowania efektywnych środowisk uczenia się uczniów należy zwrócić uwagę na dyskusję, określenie celów lekcji oraz świadomej ingerencji nauczyciela w dobór metod, narzędzi i środków.

Mózg ludzki działa w sposób specyficzny poprzez pamięć krótkotrwałą oraz długotrwałą. Pamięć krótkotrwała jest w stanie pomieścić jedynie 7 elementów. Poprzez ćwiczenia, budowanie połączeń  istniejącymi strukturami wiedzy, odniesienia do świata realnego uczeń buduje rangę przetwarzanych wiadomości przenosi je do pamięci długotrwałej.

Emocje i motywacja maja nierozerwalny związek z uczeniem się. Nie należy rozumieć tych trzech wzajemnie warunkujących się czynników jako hierarchicznie uporządkowanych. Wysoka motywacje nie jest cały czas wysoka, lecz zależna od wielu czynników. Emocje też są zmienne. Dlatego należy interpretować proces uczenia się jako zjawisko indywidualne danej osobie.

Nauka jest efektywna, jeśli uczeń potrafi zastosować nowo poznaną wiedzę w nowym kontekście sytuacyjnym. Adaptacja wiedzy, która posiada człowiek do nowych warunków jest warunkiem rozwoju. Uczeń lepiej zrozumie i przyswoi materiał z podstawy programowej, jeśli zastosuje go w nowym użytecznym kontekście z realnego świata.

 

Na podstawie: Jacek Strzemieczny „Uczenie się z perspektywy poznawczej. Dziesięć najważniejszych odkryć”. Materiał dla słuchaczy SPLO rocznik 2020/2021r.