Agnozja i pragnozja pomimo podobnie brzmiącej nazwy oznaczają różnego typu zaburzenia. Podczas gdy agnozja dotyczy zaburzeń sfery poznawczej, zmysłowej, pragnozja to zaburzenia języka i komunikacji.

Rożnica między tymi dwoma typami zaburzeń dotyczy nie tylko nagłosu wyrazów w postaci pierwszych liter bądź sylab, ale przede wszystkim charakteru objawów oraz trudności.  

Agnozja z greckiego agnosis, czyli poznanie to zaburzenia poznawcze w obrębie wszystkich zmysłów, które powstają na skutek uszkodzenia mózgu na granicy lewego płata ciemieniowego i potylicznego.

W przypadku agnozji wzrokowych trudności dotyczyć mogą nierozpoznawania przedmiotów, twarzy ludzkich lub kolorów.

Agnozje słuchowe objawiają się trudnościami w rozpoznawaniu dźwięków, ale też słów i zdań. Mamy wtedy do czynienia z tak zwaną „głuchotą słów”. Mogą one powodować trudności w ocenie różnych cech dźwięków muzycznych, amuzja. Afazja percepcyjna związana jest z uszkodzeniem okolicy Wernickiego.

Agnozje dotykowe to na przykład trudności w policzeniu własnych palców bez udziału wzroku lub rozpoznawania przedmiotów poprzez dotyk.

Zaburzenia w orientacji przestrzennej dotyczą nieróżnicowaniem stron ciała, myleniem kierunków: w lewo, w prawo, do przodu do tyłu. Myleniem także stron świata: wschód- zachód, północ- południe.

Pojawiają się liczne trudności w odczytywaniu układu wskazówek zegara oraz w określaniu godziny.

W niektórych przypadkach aleksji oraz akalkulii diagnozuje się również agnozje.

Osobną formę zaburzeń stanowi tak zwany zespół pomijania stronnego. Pacjent nie dostrzega swojej chorej części ciała, strony, przedmiotu.

 

Pragnozja to nieafatyczne zaburzenie mowy, które jest nabyte. Ogniskowe uszkodzenie podległej, zazwyczaj prawej półkuli mózgu, w wyniku którego zaburzony zostaje język i komunikacja.

Towarzyszą mu zazwyczaj zaburzenia czynności poznawczych.

Uszkodzenie półkuli prawej powoduje negatywne skutki głównie w automatycznych aspektach mówienia czy pisania.

W wyniku pragnozji chory nie jest zdolny do budowania wypowiedzi adekwatnych do sytuacji, funkcji przekazu. Zaburzone jest również tworzenie samodzielnych wypowiedzi poprzez wplatanie elementów biografii, nowe wątki, nieadekwatne uwagi i komentarze.

Występują trudności z definiowaniem słów, deficyty w nazywaniu, zakłócenia w rozumieniu znaczeń metaforycznych, skłonność do stereotypii językowej i formuliczności wypowiedzi.

Składnia jest uproszczona, występują potoki składniowe, zdania wtrącone i urywane.

Mowę osób z tą dolegliwością charakteryzuje prozodia emocjonalna. Trudności z ekspresją treści emocjonalnych dotyczą również nieadekwatnych reakcji emocjonalnych. Struktura prozodyczna wypowiedzi jest uproszczona. Realizacje są spłaszczone intonacyjnie, pozbawione akcentu logicznego, spowolnione i monotonne.

W pisaniu występują paragrafie literowe, omijanie, reduplikowanie części oraz całych liter.