Zza ekranu spartphone, laptopa lub tabletu wyłania się obraz cyfrowej rzeczywistości, w której dorastają nasze dzieci.
Pojawiają się zagrożenia, na które rodzice i nauczyciele muszą reagować.
Cyberbezpieczeństwo wkracza do programów wychowawczych, priorytetów pracy szkoły.
Czy nasze dzieci są bezpieczne w sieci?
Czego dotyczyć powinny działania profilaktyczne, aby umożliwić harmonijny rozwój dziecka i chronić go przed cyberzagrożeniami?
Wszystkie doświadczenia człowieka znajdują swoją umysłową reprezentację.
Współczesność szczególnie bodźcowana jest przez przekaz cyfrowy. Najnowsze badania z dziedziny neurobiologii dowodzą, że zmienia się obraz mózgu współczesnych dzieci.
Uzależnienie od mediów cyfrowych to największe zjawisko patologiczne, na które musimy reagować.
Do tej pory uzależnienia kojarzone były tylko i wyłącznie z substancjami psychoaktywnymi, które wpływały na neuroprzekaźniki umysłu ludzkiego.
Uzależnienie to jednak zjawisko wielostronne, które obejmuje sferę psychiki, społeczną oraz fizjologię człowieka.
W XXI wieku wzrasta niebezpieczeństwo związane z uzależnieniem od Internetu. Niekontrolowane używanie Internetu, gier komputerowych szczególnie nasilone jest w USA. Dane dotyczące Europy są również niepokojące. Szacuje się, że około 100 tyś Polaków jest uzależnionych od Internetu.
Nie tylko środki psychoaktywne powodują uzależnienia, ale również nadużywanie Internetu powoduje zaburzone mechanizmy neurologiczne.
Wśród uzależnień fizjologicznych wyróżniamy sensytyzację i tolerancję.
Sensytyzacja powoduje wzrost aktywności, pobudliwości neuronów odpowiedzialnych np. za motorykę. Objawia się ona wzmożoną aktywnością narządów na psychostymulację.
Tolerancja oznacza natomiast konieczność zwiększania dawki, żeby zaspokoić głód, żeby było np. zadowolenie lub podobny efekt.
Organizm ludzki dąży do homeostazy. Życie w równowadze to pierwotny mechanizm człowieka umożliwiający przetrwanie.
Zagrożeń jest wiele, do najcięższych należą m.in. padaczka ekranowa. Powodowana jest nasilonymi sekwencjami obrazów tzw. błyskami ekranowymi.
Cyfrowa demencja to następstwo używania mediów cyfrowych do przetwarzania informacji. Struktury neuronalne człowieka rozwijają się w sposób naturalny poprzez wysiłek umysłowy.
Rozwiązywanie problemów to jedna z najniżej plasowanych umiejętności szkolnych współczesnego ucznia. Fakt ten nie dziwi w dobie, w której wszystkie problemy rozwiązywane są przez wyszukiwarkę w Internecie. Zdolności twórcze, kreatywne, rozwiązywanie problemów nie mogą się wykształcić bez odpowiedniej stymulacji .
Stąd szeroko podnoszona w oświacie niedyspozycja uczniów do uczenia się.
Współcześnie mówi się o tak zwanym „technowypaleniu umysłu ludzkiego”. Skutki są opłakane i dotyczą przede wszystkim bezrefleksyjności w myśleniu i działaniu, przeciążenia zadaniowego i informacyjnego.
Jak zatem przeciwdziałać?
Profilaktyka jest koniecznością w dobie wychowania z udziałem Internetu.
Czy da się jednak zapobiec zagrożeniom wynikającym z funkcjonowania na granicy dwóch światów?
Profilaktyka izolacji społecznej, cyberbullyingu, ryzykownych zachowań seksualnych, zaburzeń odżywiania to najważniejsze kierunki dla pracy wychowawczej i profilaktycznej we współczesnej szkole.
Jak wspomóc dzieci i młodzież w radzeniu sobie z trudnościami, aby rozwijali się zdrowo?
Z jednej strony należy ograniczyć i zlikwidować czynniki ryzyka, drugiej strony inicjować i wzmacniać czynniki chroniące.
Proces rozwijania pożądanych społecznie umiejętności, radzenia sobie ze stresem, wchodzenia w role społeczne jest długi i żmudny.
To codzienna praca wychowawcza, identyfikowanie czynników ryzyka i czynników chroniących. Codziennie wytrwale i trafnie obierany kierunek oddziaływań wychowawczych.
Zagrożeń zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży jest bardzo wiele.
Aby zbudować odporność psychiczną dziecka należy w szczególności zadbać o odpowiednie czynniki chroniące. Czynniki chroniące są wspólne dla wszystkich zachowań ryzykownych.
K. Wojcieszak dzieli je następująco:
- Związane z jednostką: działalność prospołeczna, akceptacja własnej osoby,dezaprobata wobec zachowań destrukcyjnych, pozytywne relacje z dorosłymi, praktyka religijna, wysoki poziom aspiracji i samooceny.
- Powiązane z grupą rówieśniczą: pozytywna presja rówieśnicza, obecność w grupie o charakterze pozytywnym.
- Powiązane z rodzina: prawidłowa kontrola rodzicielska, bliskie relacje rodzinne, wysokie oczekiwania i zaangażowanie rodziców w życie dziecka.
- Powiązane ze szkołą: stwarzanie możliwości w zaangażowanie się w życie szkoły, nagradzanie i promowanie działalności prospołecznej, pogłębianie więzi z nauczycielami, promowanie osiągnięć w nauce.
- Związane z lokalną społecznością: niska dostępność środków narkotyzujących, wysoka świadomość i zaangażowanie społeczne, kontrola społeczna na szczeblu lokalnym.
- Związane z szerokim społeczeństwem: brak akceptacji zachowań sprzecznych z normami społecznymi i prawnymi, niska dostępność środków odurzających,świadomość środków masowego przekazu i ich wpływu na społeczeństwo.
Zawsze najważniejszym miejscem profilaktyki dziecka jest rodzina. Niestety współczesność to coraz częściej model niepełnej rodziny. Zaniedbuje się obrzędy, wspólne posiłki, czy wspólnie spędzony czas.
Występuje korelacja między życiem rodzinnym, a dobrym zachowaniem i dobrymi ocenami w szkole, która znajduje potwierdzenie w badaniach naukowych.
.
Nowe technologie kreują wartości, postawy oceny, zachowania młodego pokolenia.
Są one więc elementem uczestniczącym w wychowaniu dziecka.
Rodzice, nauczyciele dostrzegają zarówno możliwości, jak i zagrożenia korzystania z Tik w edukacji. Współczesna szkoła szeroko stosuje internetowe zdobycze jako narzędzia dydaktyczne, ponieważ pokolenie ery laptopa, smartphone, Internetu to właśnie nasze dzieci, dzieci które uczymy w szkole.
Literatura:
Edukacja i/a mózg, mózg a/i edukacja
Redakcja: Mirosław Kowalski, Irena Koszyk, Sławomir Śliwa