Współczesna edukacja zdezaktualizowała się nie tylko w Polsce ale w większości tradycyjnych systemów edukacyjnych w Europie i na Świecie.
Żyjemy w świecie migawkowych zmian we wszystkich dziedzinach naszego życia.
To co umieć powinien człowiek zawiera się w pewnym zestawie umiejętności behawioralnych, technicznych, emocjonalnych.
Współczesny świat wymaga również od nas szczególnych predyspozycji m.in. improwizacji, giętkości myślenia, czy zarządzania zmianą.
Jak zatem przygotować dzieci i młodzież na wyzwania, które przed nimi stoją?
Spróbujmy krok po kroku przeanalizować zestaw niezbędnych kompetencji w świecie miliona bitów informacji.
UMIEJĘTNOŚCI BEHAWIORALNE
ODWAGA I PODEJMOWANIE RYZYKA, demonstrowanie odwagi i niezależności myślenia, a także zdolności do doceniania wysiłku innych. U liderów kompetencja ta wiąże się z nauczaniem odwagi i stawiania czoła wyzwaniom, nagradzaniem tych którzy się odważą , rozwój tej kompetencji wiąże się z nauczaniem, że niezgadzanie się z autorytetem jest w niektórych sytuacjach pozytywną postawą.
Chodzi o kształtowanie u młodzieży zdolności do podejmowania ryzyka w życiu i akceptowania porażek.
WIZUALIZOWANIE PROBLEMU ORAZ ROZWIJANIE WYOBRAŹNI PRZEZ PRZYDATNE METAFORY
żyjemy w świecie nadmiaru informacji.
Wizualizacja informacji staje się podstawa metodą przezwyciężania przeładowania informacyjnego.
Uczenie jak wyjaśniać i nadawać sens światu, dzięki komunikacji pośredniej, w tym metaforom, rysunkom, schematom jest bardzo ważne.
PODEJMOWANIE DECYZJI, branie odpowiedzialności za decyzje, terminowość, branie na siebie odpowiedzialności i zarządzanie ryzykiem.
LIDEROWANIE- przewodzenie sobie samemu i innym, wskazywanie znaczenia dobrego przywództwa dla powodzenia i realizacji planu; podejmowanie inicjatywy.
OPÓŹNIONA LUB ODROCZONA GRATYFIKACJA, zdolność do oparcia się pokusie natychmiastowej nagrody i oczekiwanie na późniejsze wynagrodzenie.
ZARZĄDZANIE ZMIANĄ I IMPROWIZACJA– uczenie jak improwizować, pracować bez lub poza agendą, próbowanie osiągnięcia rezultatów bez wcześniejszych przygotowań, mobilizowanie zasobów ad hoc, uczenie jak radzić sobie z niepewnością i zmianami, przygotowanie uczniów na sytuacje, w których kilka interpretacji jest wiarygodnych; ocena sił, które popychają lub hamują pomysł w danej sytuacji.
WYTRWAŁOŚĆ znaczenie niepoddawania się; usilne próbowanie, sprawdzanie wszystkich możliwości, niezniechęcanie się zbyt łatwo.
ROZWIJANIE ZAINTERESOWAŃ, nauczanie, ze posiadanie hobby jest zasobem, nagradzanie uczniów za rozwijanie ich zainteresowań; zachęcanie ich do działań nieobjętych programem nauczania.
WSPÓŁPRACA– uczenie jak osiągać synergię wykorzystywać zasoby i umiejętności innych ludzi na zasadach win- win, nauczanie jak słuchać sugestii innych i próbować nowych pomysłów.
ROZWIJANIE ORIENTACJI NA PRZYSZŁOŚĆ– nauka o zaletach spoglądania na przyszłe możliwości ocena przyszłych kierunków i ryzyk na podstawie obecnych i przyszłych stron, szans i zagrożeń.
UMIEJĘTNOŚCI FUNKCJONALNE
PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI PISANIE CZYTANIE LICZENIE
UMIEJĘTNOŚCI TECHNICZNE
PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI- obsługa programów komputerowych, zrozumienie i wykorzystanie technologii do doskonalenia procesów pracy.
CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ROZWÓJ KREATYWNOŚCI
Z całą pewnością brakuje systemu kształcenia nauczycieli w zakresie rozwoju kreatywności u uczniów.
Wiele badań wskazuje na zjawisko spadku kreatywności u uczniów wraz z wiekiem, nie ma jednocześnie naukowych dowodów na to, że „szkoły zabijają kreatywność”. Być może spadek kreatywności dzieci wraz z wiekiem jest związany z rozwojem psychiki dziecka.
Współczesna szkoła zaprojektowana została na potrzeby gospodarki industrialnej i do niedawna doskonale spełniała swoje zadanie. W Gospodarce opartej na wiedzy pewne kompetencje stały się archaiczne. Pojawiły się nowe- proinnowacyjne, kluczowe, które należny rozwijać w edukacji.
Dyscyplina w XXI wieku nabiera innego znaczenia.
Co zatem oznacza dyscyplina edukacyjna w drugiej dekadzie XXI wieku?
Giętkość myślenia– zdolność do szybkiego i łatwego przerzucania się z jednego kierunku poszukiwań na inny, zwana także myśleniem dywergencyjnym. Jedna z podstawowych cech efektywnego myślenia podczas rozwiązywania problemów. Łączenie pojęć z odległych dziedzin, stosowanie ujęć holistycznych. Oryginalność innowacyjność biegłość analizy i syntezy danych, myślenie przez analogię, chwytanie istoty problemu.
Wewnętrzna sterowność, czynnik związany z wymiarem osobowości „wewnętrzne umiejscowienie kontroli”- to zbiór uogólnionych przekonań na temat możliwości wpływania na przebieg własnego życia. Ma charakter linearny od skrajnie zewnętrznego- los decyduje o naszym życiu, do skrajnie wewnętrznego- przekonanie, że mamy pełną kontrolę nad naszym życiem.
Niezależność myślenia, samodzielne podejmowanie wyboru sposobów rozwiązania problemów. Można powiedzieć, że jest to zdolność przeciwstawiania się naciskom otoczenia, to przejawianie autentycznego i spójnego systemu wartości, gotowość prezentowania własnych poglądów, nawet wówczas gdy otoczenie uznaje je za niepopularne.
Siła ego wspiera aktywność kreatywną człowieka. Zapewnia stabilność emocjonalną w momentach krytyki i niepowodzeń. Inne metody wsparcia kreatywności to wiara we własne siły, wsparcie społeczne, wiara we własne wysiłki, wytrwałe dążenie do celu.
Samorealizacja jest umieszczona na najwyższym poziomie piramidy potrzeb Maslowa tj. dążenie do osiągnięcia pełni swoich możliwości.
Aprobata życia: przekonania dotyczące własnej osoby i własnego życia, w którym przeważają emocje i oceny pozytywne. Niepowodzenia mobilizują do większego wysiłku. Traktowane są jako wyzwania.
Realizacja skryptu życiowego. Jedni ludzie mają poczucie sprawczości i przeświadczenie o możliwościach realizacyjnych swoich planów.
PLAN ŻYCIOWY
Kształtuje się tak naprawdę w dzieciństwie.
Twórcą takiej teorii jest Eric Berne.
To decyzje dziecka wynikające z jego odczuć. Od pierwszych dni życia rodzice przesyłają informacje do dziecka. Na ich podstawie formułuje ono wnioski o sobie o innych i o świecie. Plan nie jest uświadomiony. Istnieje w podświadomości. To swoista wizja w formie snów i fantazji.
Rodzice mają największy wpływ na swoje dziecko. Komunikując się z nim stosują nakazy i zakazy.
Jak kształtować kreatywność dziecka poprzez komunikaty werbalne i niewerbalne?
Istnieją trzy przekazy :
- Niech Ci się nie uda
- Nie rób nic
- Nie myśl
Sformułowanie „ Niech Ci się nie uda” to przekaz rodzica który jest zazdrosny o osiągnięcia dziecka.
Przekazy„ Nie rób” , nie myśl oznacza że dziecko ma nic nie robić, bo cokolwiek zrobi, może okazać się niebezpieczne. W dorosłości taki przekaz skryptu życiowego przekazywany w dzieciństwie może oznaczać jedno: brak zdecydowania, brak działania, brak akceptowania zmian. Zakaz ten wydawany jest przez rodziców, którzy boją się, że dziecku przytrafi się krzywda, jeśli tylko wyrwie się spod ich kontroli.
Zmian modelu funkcjonowania szkoły to konieczność.
Przede wszystkim musimy wszyscy zdać sobie sprawę o tym, że to w jaki sposób uczymy wpływa na przyszłość naszego kraju. Nie można mówić o innowacyjności bez zmian w edukacji.
Czy polska szkoła kształci przyszłych innowatorów?
W budowie modelu szkoły nowoczesnej ogromną rolę odgrywają kompetencje proinnowacyjne.
Kształcenie nauczycieli, a potem organizacja pracy szkoły.
EMOCJE
Pozytywne emocje sprzyjają kreatywności,. Dzięki nim człowiek uaktywnia twórcze, kreatywne myślenie.
Jest to zgodne również z tezami głoszonymi przez Pink 2005. Twierdzi on, że prawa półkula mózgowa odpowiedzialna za emocje i nastroje ma ogromne znaczenie. Należy ograniczać zatem i minimalizować obciążenia emocjonalne, a przynajmniej dążyć do równowagi emocjonalnej.
W edukacji oznacza to nie mniej ani więcej tylko celowane działania nauczycieli i rodziców w kierunku wzbudzania u osób utalentowanych pozytywnych emocji.
Każde dziecko jest utalentowane i to jest podstawa.