Dyslalia to najczęściej spotykana wada wymowy u dzieci.
Wielość terminów, nieprecyzyjnego nazewnictwa, stwarza wiele problemów nie tylko rodzicom, nauczycielom, ale również specjalistom z zakresu logopedii.
Spróbujmy uporządkować terminologię i definicje w zakresie DYSLALII.
Nieprawidłowa artykulacja to defekt, który w istotny sposób wpływa na życie człowieka. Ogranicza na przykład wybór zawodu.
Dyslalia to patologia mowy i języka dotycząca artykulacji.
Dyslalia to określenie wady wymowy, stąd dziecko dyslaliczne to dziecko, które posiada wadę wymowy.
Niektórzy badacze języka nadali temu terminowi inne znaczenie.
W „Logopedii” Ireny styczek odnajdujemy na przykład definicję dyla lii odnoszącą się ogólnie do zaburzeń mowy człowieka. Traktuje ona dyslalię jako zejściową postać alalii, czyli niedokształcenia mowy.
Alalia prolongata– to opóźnienie rozwoju mowy.
Alalia to brak mówienia, brak mowy u człowieka.
Jeżeli dziecko zaczyna przynajmniej trochę mówić, to Irena styczek twierdzi, że alalia przechodzi w dyslalię. W jej rozumieniu zaburzenie to dotyczy wszystkich podsystemów języka.
Leon Kaczmarek nadał terminowi dyslalia znaczenie wady artykulacyjnej, czyli wady wymowy. Klasyfikacja tego logopedy są ilościowe i dzielą dyslalię na:
DYSLALIĘ JEDNORAKĄ
DYSLALIĘ WIELORAKĄ
DYSLALIĘ CAŁKOWITĄ
Dyslalia jednoraka dotyczy nieprawidłowej realizacji jednego fonemu, na przykład głoski „r”.
Dyslalia wieloraka mieści się w obrębie nieprawidłowej realizacji dwu i więcej fonemów, na przykład szereg szumiący, sz, ż, cz, dż.
Dyslalia całkowita występuje wtedy, kiedy brak jest realizacji fonemów, pozostaje melodia języka.
Inny podział:
DYSLALIA PROSTA
DYSLALIA ZŁOŻONA
Dyslalia prosta to nieprawidłowa realizacja jednej cechy dystynktywnej fonemu, dyslalia złożona to problemy dotyczące realizacji dwu i więcej cech dystynktywnych głoski.
Cechy dystynktywne fonemów to cechy które odróżniają daną grupę głosek na tle całego systemu fonologicznego, na przykład dźwięczność, nosowość, dentalizacja itd.
Przy deformacjach nie zmienia się cecha dystynktywna głoski deformowanej, a więc znaczenie wyrazu pozostaje takie samo.
Antonii Pruszewicz z zawodu lekarz foniatra klasyfikuje dyslalię w następujący sposób:
BEŁKOTANIE IZOLOWANE, wadliwa realizacja jednej głoski, mowa dobrze zrozumiała.
BEŁKOTANIE CZĘŚCIOWE, wadliwa realizacja niewielu głosek, zrozumiałość mowy nieznacznie zmniejszona.
BEŁKOTANIE WIELORAKIE, wadliwa realizacja wielu głosek, zrozumiałość mowy znacznie zmniejszona.
BEŁKOTANIE UOGÓLNIONE, zaburzenia wymowy niektórych samogłosek i niektórych spółgłosek, mowa zupełnie niezrozumiała.
Celem takiego podziału zaburzeń wymowy była przede wszystkim zrozumiałość wypowiedzi.
W XIX wieku pojawiają się sensowne terminy związane z zaburzeniami wymowy. Wprowadza je klasyfikacja jakościowa foniatryczna:
PARALALIA, dotyczy zastępowania głosek, fonemów, na przykład r- l, sz- s itd.
DYSLALIA, dotyczy zniekształcenia głosek, rotacyzm, r gardłowe krtaniowe itd.
MOGILALIA, opuszczanie głosek.
Na uwagę zasługuje szczegółowość wad wymowy.
Wyróżnia się ponad 30 rodzajów rotacyzmów. Między innymi rotacyzm gardłowy, języczkowy, jak na przykład u Niny Terentiew, rotacyzm boczny, krtaniowy.
Terminem bliskoznacznym do rotacyzmu jest termin reranie, jest to jednak termin nieprecyzyjny i nie powinien być używany w logopedii.
Wady w obrębie s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż noszą miano sygmatyzmu. Parasygmatyzm dotyczył będzie zastępowania.
Wadliwa realizacja głoski l to lambdacyzm.