Inteligencje wielorakie, rozwój ucznia, indywidualizacja, edukacja, szkoła, uczeń, lekcja

Proponowany przez Gardnera zarys ośmiu inteligencji stanowić może program kierunków rozwoju ucznia.

Gardner twierdzi, iż zadaniem szkoły powinno być rozwijanie różnych rodzajów inteligencji.

Świadomość swoich mocnych stron pomaga ludziom w wyborze odpowiedniego dla nich zawodu, zgodnego z zainteresowaniami oraz ich predyspozycjami.

Jak zatem stwarzać optymalne warunki rozwoju uczniów?

Rozwojowi inteligencji uczniów sprzyjać mogą między innymi indywidualne programy kształcenia, „(…) które korespondują ze spektrum posiadanych przez jednostkę rodzajów inteligencji(…)” (Strelau 2002, s. 74).

Opisane przez Gardnera rodzaje inteligencji to jedynie surowy potencjał jednostek. U większości osób występują różne rodzaje inteligencji w połączeniu ze sobą i tylko ich kombinacja pozwala na rozwiązywanie problemów.

Teoria inteligencji wielorakich podkreśla już w nazwie istnienie „(…)nieznanej liczby ludzkich zdolności, od inteligencji muzycznej poczynając, a na inteligencji, która wymaga zrozumienie siebie, kończąc(…)”.

Na uwagę zasługuje również użycie rzeczownika „inteligencja” w liczbie mnogiej, który podkreśla, że wszystkie zdolności ludzkie są równie ważne jak zdolności fundamentalne, mierzone w testach inteligencji, czy też w testach osiągnięć uczniowskich (Gardner 2002, s. 10).

O czym najogólniej mówi H. Gardner?

Definiuje każdego ucznia jako jednostkę zdolną w określonej dziedzinie. Pomiędzy dziećmi należącymi do tej samej grupy rówieśniczej, a nawet do tej samej rodziny istnieją ogromne różnice indywidualne w ich rozwoju.

Teoria IW to podejście, „ (…) które uznaje i kategoryzuje szeroki wachlarz odmian ludzkiego umysłu” (Gardner 2002, s. 102). Jednak istnieją pewne ograniczenia rozwoju uzdolnień u dzieci. Do najważniejszych z nich należą środowisko społeczne, w którym wychowuje się młody człowiek i ograniczenia szkolne, takie jak np. lęk przed niepowodzeniami, zabijający wewnętrzną motywację uczniów i ukierunkowanie na sukces. Teoria ta rzuca całkiem nowe światło na sferę diagnozy dzieci w wieku młodszym szkolnym, ograniczającej się jak do tej pory jedynie do ilorazu inteligencji, postulując diagnozę pogłębioną, mającą na celu wielostronne poznanie dzieci, ich uzdolnienia, słabe i mocne strony. Zindywidualizowane kształcenie, którego priorytetem jest „wspieranie w rozwoju dziecka jego naturalnego potencjału” staje się wielkim wyzwaniem dla nauczycieli.

„Każdy uczeń musi odnieść jakiś sukces”. Małgorzata Taraszkiewicz, Jarosław Kordziński:

„Bezpieczna i przyjazna  szkoła”, Warszawa 2009.

Zasadniczym zadaniem nauczyciela organizującego zindywidualizowane zajęcia jest diagnoza uczniów.

Analiza dokumentacji szkolnej uczniów, wywiady z nauczycielami i rodzicami, jak również obserwacja tworzą dobre przesłanki ku temu, by umiejętnie indywidualizować pracę uczniów na lekcji (Błaszczak 2002, s. 49).

Obserwacja może być prowadzona na wiele sposobów. W. Okoń (2010) proponuje tzw. „indywidualną kartę”, w której gromadzone byłyby informacje o uczniu dotyczące środowiska społecznego, zdrowia, rozwoju fizycznego i intelektualnego.

Istnieje również wiele innych sposobów diagnozowania dzieci w zakresie ich zdolności. Wśród nich można wyróżnić następujące: badanie ilorazu inteligencji, wyniki sprawdzianów wiadomości, konkursy, nominacja przyznawana przez nauczyciela, eksperta, grupę rówieśniczą lub rodziców. Narzędzia te nie są jednak „sprawiedliwe dla inteligencji”, co podkreśla Iwona Czaja – Chudyba.

Rzeczą niebagatelną w kontekście omawianych zagadnień, to jest w diagnozowaniu inteligencji dziecka, wydaje się być użycie adekwatnego narzędzia badawczego. Testy służące określaniu różnych typów inteligencji muszą być tak skonstruowane, aby każde zadanie wyrażało język i system symboli danej inteligencji (Czaja – Chudyba 2005, s. 57).

Należy dziecku stworzyć takie sytuacje problemowe, które wyzwoliłyby określony rodzaj inteligencji. Ponieważ stworzenie „profilu inteligencji dziecka” jest zadaniem wieloetapowym wymagającym czasu poświęconego na wnikliwą obserwację, należy ograniczyć przedział czasowy do 1 miesiąca. Powstałe w tym przedziale czasowym profile inteligencji wydają się być jednak ogólnikowe i pobieżne (Czaja – Chudyba 2005, s. 59).

Gardner uważa jednak, że jest możliwe uzyskanie dokładnego obrazu profilu intelektualnego dziecka przy wykorzystaniu około miesięcznej obserwacji regularnych zajęć prowadzonych w szkole (Gardner 2002, s.387- 388). Diagnoza dziecięcych zdolności intelektualnych wykorzystująca teorię IW powinna być dynamiczna i ewoluująca wraz z dorastaniem jednostki (Czaja – Chudyba 2005, s. 59). Pod uwagę będą brane następujące wskaźniki: kompetencja, zainteresowania i styl pracy dziecka.