Mowa bezdźwięczna dotyczy wad wymowy, w których mamy do czynienia z zaburzeniem kategorii dźwięczności. W języku polskim mamy 13 par głosek, które różnią się między sobą dźwięcznością. Zaburzenie realizacji kategorii dźwięczności polega na tym, że brak jest w wymowie dziecka dźwięcznego członu głosek opozycyjnych, na przykład sz- ż, brakuje głoski ż.
Istotą wady jest brak dźwięczności, czyli brak drgania wiązadeł głosowych podczas realizacji dźwięcznego członu opozycji dźwięczna- bezdźwięczna.
Badania wskazują, iż około 1-2% dzieci w szkole posiada tzw. mowę bezdźwięczną, która polega głównie na tym, że dziecko nie realizuje głoski dźwięcznej. Z tego względu błędy pojawiają się nie tylko w mowie, ale również w piśmie.
Przyczyną tego rodzaju zaburzenia są zazwyczaj zaburzenia słuchu fonematycznego, czyli brak umiejętności odróżniania od siebie głosek podobnych. Inna przyczyna znajdować się może po stronie zaburzeń koordynacji między pracą narządów mowy a pracą mózgu. Powodem tego stanu rzeczą mogą być również niedosłuchy. Wynika to z faktu, że dźwięczność może być odbierana różnie w zależności od odległości, jeśli osoba niedosłysząca jest dalej od źródła dźwięku, to różnic nie słyszy i kategoria dźwięczności nie rozwija się prawidłowo.
Wada ta ma odbicie w piśmie. Jeżeli dziecko nie słyszy głosek dźwięcznych, to ich również nie zapisze. Dźwięczność powstaje w krtani i dotyczy 13 par głosek. Takie głoski jak r, m, n, oraz samogłoski nie mogą być ubezdźwięcznianie, bo nie mają dźwięcznych odpowiedników.
Mowa bezdźwięczna całkowita dotyczy zaburzenia wszystkich 13 par głosek, czyli całej kategorii. Mowa bezdźwięczna częściowa dotyczy tylko części np. tylko głosek zwartych.
Poniżej zestawienie głosek, które posiadają bezdźwięczne odpowiedniki. Zaburzenie mowy zwane mową bezdźwięczną dotyczy tych niżej prezentowanych par głosek.
-
W, wi – f,fi
-
Z, zi – s, si
-
Ż – sz
-
Dz – c
-
Dź – ci
-
Dż – cz
-
B, bi – p, pi
-
D – t
-
G, gi – k, ki
Praca z dźwięcznością wymaga cierpliwości, zaangażowania i przestrzegania zasad, najpierw udźwięczniamy głoski otwarte oraz najpierw udźwięczniamy głoski, które znajdują się najdalej od wiązadeł głosowych. Należy również pamiętać o etapie przygotowawczym- ćwiczeniach słuchowych- TO PODSTAWA TERAPII !!!!
Mowę bezdźwięczną należy ćwiczyć w całości, zaczynając od uświadomienia różnicy między głoską dźwięczną i bezdźwięczną. Należy nauczyć mózg wysyłać impulsy do wiązadeł głosowych. Przy głoskach dźwięcznych drgają wiązadła głosowe. Przykładamy rękę dziecka do krtani, potem drugą rękę na swoją krtań i uświadamiamy różnicę: głośno a, cicho a, inne samogłoski i spółgłoski np. p- m, t- l sz- l, ćwiczymy różnicowanie głosek.
Jeżeli dziecko słyszy różnice, przystępujemy do wywoływania głosek. Zaczynamy od głoski w, później dodajemy samogłoskę. Wywołaną głoskę ćwiczymy w izolacji, w sylabach, w zdaniach oraz dłuższych frazach.
- Z- zaczynamy od kontroli krtani i od uświadomienia dziecku różnicy fonologicznej
- F- v, s-z, sz- ż
- Potem przechodzimy do powtarzania ciągu dźwięcznych głosek metoda powtarzania, całego ciągu.