W tym roku szkolnym pojawia się pojęcie KREATYWNOŚĆ jako jedna z kompetencji, którą powinniśmy rozwijać wśród uczniów.
Czym zatem jest kreatywność? Jaka jest natura osób kreatywnych?
Odpowiedzi na te inne pytania umożliwią skuteczne planowanie i realizację tego priorytetu.
Istnieje wiele teorii naukowych wyjaśniających fenom tego zjawiska, ciągle jednak odbieramy go jako abstrakcyjne trudno wytłumaczalne pojęcie.
Smutny jest fakt, że w czasie edukacji człowieka, ani nawet na studiach pedagogicznych nie uczy się, czym jest kreatywność.
Nauczyciel w szkole powinien znać podstawy wiedzy na temat tego czym jest kreatywność?
Wiedza taka pozwala na dobór odpowiednich strategii nauczania, a także na dokonywanie refleksji na temat swojej pracy teoria „refleksyjnego praktyka w edukacji”.
Istnieje kilka teorii mówiących o tym, jak powstają w umyśle człowieka twórcze działa.
Teorie wyjaśniające proces kreatywny:
- Teorie asocjacyjne: kojarzenie idei poprzez podobieństwo, myślenie przez analogię. Mamy sytuację, idee, oraz rożne odniesienia. Kombinacja oraz wykrycie nieznanej dotąd kombinacji nowej idei, myśli, istota to tworzenie nowego ze starego, wcześniej znanego.
- Teorie postaciowe Getalt: podważają istnienie talentu, geniuszu, wyjątkowości. Weissberg proponuje teorię stopniowego przyrostu. Do wybitnych osiągnięć prowadzi długa i wytrwała praca, a nie chwilowe olśnienie. Przyrost następuje przez zanurzanie się stopniowe w dziedzinie ok.10 lat. Każdy ma szansę na zostanie geniuszem. Należy więc rozwijac potencjał każdego człowieka. Wytrwałość i rozwój w dużym horyzoncie czasowym. Malcolm Gradwell mówi o 10 tysiącach godzin systematycznej i wytrwałej pracy, która prowadzi do sukcesu.
- Teoria systemowa zainspirowana grą w szachy. Stan silnej koncentracji występuje czasem człowieka Teoria przepływu flow to swoisty stan uskrzydlenia, który towarzyszy wykonywaniu skomplikowanych czynności. Przepływ to zupełna koncentracja, brak poczucia czasu, świadomość szczęścia i spełnienia. Skupienie się na działaniu organicznie niechcianych bodźców rozpraszających. Czynnikiem zwiększającym efektywność jest również dopasowanie czynności do naszych naturalnych predyspozycji, umiejętności, talentów. Kompetencje zaangażowanie w czynność bez żadnych zewnętrznych motywatorów.
- Teoria interakcji twórczej Edwarda Nęcki proces ciągłego oddziaływania dwóch elementów celów i struktur próbnych, a więc próby realizacji celów.
- Kreatywny darwinizm w umyśle człowieka powstaje bardzo duża liczba wariantów różnych pomysłów, tylko mała część jest wybierana i realizowana przez umysł. Zakłada ona, że osobie kreatywnej można pomagać w procesie selekcji jej pomysłów. udowodniona naukowo jest korelacja między liczbą wytwarzanych pomysłów a ich jakością.
Z różnych raportów OECD dotyczących kompetencji proinnowacyjnych, kreatywności i pokrewnych zagadnień wyłania się imponująca liczba 150 kompetencji (wartości, cechy, postaw).
- Generowanie pomysłów
- Krytyczne myślenie
- Synteza/ reorganizacja wiedzy
- Kreatywne rozwiązywanie problemów
- Identyfikacja problemu
- Szukanie udoskonaleń
- Zbieranie informacji
- Niezależne myślenie
- Znajomość technologii
- Ciekawość poznawcza, chęć empirycznej weryfikacji swoich przypuszczeń
- Umiejętność współpracy
- Wizjonerstwo
- Empatia
- Inteligentne podejmowanie skalkulowanego ryzyka
- Dążenie do doskonalenia się
- Otwartość na zmiany
- Podwyższona akceptacja dla ryzyka
- Tolerancja dla wieloznaczności
KOMPETENCJE PROINNOWACYJNE
- UMIEJĘTNOŚCI POZNAWCZE: ciekawość i odkrywanie nowych możliwości, uczenie jak zainteresować innych swoją osobą, patrzenie w przyszłość; nagradzanie uczniów za zadawanie pytań; zachęcanie do ciekawości i chęci szukania kolejnych możliwości. Uczenie jak eksperymentować i być otwartym na weryfikację swoich założeń.
- Powstawanie pomysłów, uczenie jak tworzyć i rozwijać pomysły własne oraz innych. Kompetencja silnie związana z kreatywnością.
- Rozwiązywanie problemów, zdolność do rozwiązywania problemów i przezwyciężania przeszkód. Kompetencji tej towarzyszy postawa proaktywna wobec trudności i wyzwań.
- Samodzielność myślenie; przełamywanie modeli mentalnych; uczenie, że nie wszystko złoto co się świeci; myślenie niestandardowe, nawet jeśli czasami oznacza niezgodność z powszechną opinią. Identyfikowanie przydatnych źródeł informacji oraz zbieranie i selekcjonowanie tylko tych informacji, które są niezbędne wartościowe
- Myślenie dywergencyjne, myślenie jak zmieniać perspektywę i patrzeć na problem z innego punktu widzenia
- Kadrowanie problemów operacjonalizacja abstrakcyjnych obiektów/ zjawisk idei, nauczanie jak dla abstrakcyjnego ,mglistego pojęcia stworzyć wymierne ramy pojęciowe, punkty odniesienia, parametry pomiarowe.
- Praca nad wieloma problemami w tym samym czasie, nauczanie jak pracować jednocześnie nad kilkoma projektami lub wstepnymi pomysłami bez wczesnego wybierania właściwych i eliminowania pozostałych. Kompetencja związana z tolerancją dla wieloznaczności
- Umiejętność ucznia się, kompetencja związana z umiejętnością uczenia się a także analizowania identyfikowania pozytywnych i negatywnych zdarzeń i ich przyczyn. Zdolność do doskonalenia i usprawniania istniejących rozwiązań.