Zaburzenia płynności mowy u dzieci i dorosłych dotyczą takich jednostek jak giełkot, jąkanie, tachylalia, bradylalia lub innego typu schorzeń natury neurologicznej.
Dzieci, które są w tak zwanym „złotym okresie rozwoju mowy i języka” dotyka tak zwana rozwojowa niepłynność mówienia.
Przyjmuje się, że tak zwany „złoty okres rozwoju języka” trwa do ok 7 roku życia dziecka.
W literaturze przedmiotu dopatrzeć możemy się czterech ujęć jąkania:
1.Ujęcie lingwistyczne, które dotyczy zaburzeń ciągu fonicznego wypowiedzi, powtarzania, przeciągania sylab, słów, fraz, a więc aspektów językowych.
2. Ujęcie psychologiczne, dotyczy uczuć i postaw osoby dotkniętej tym zaburzeniem. Stosuje się tu model góry lodowej, gdzie jawne objawy to czubek góry lodowej to co widzimy na zewnątrz, a więc słyszalne i widoczne objawy. Aspekty ukryte jąkania dotyczą uczuć i postaw osoby, strachu lęku, logo fobii, ucieczki, walki, oczekiwania
3.Ujęcie fizjologiczno- medyczne, dotyczy takich jednostek chorobowych jak nerwice mowy, uszkodzenia OUN, dyzartrii, czy afazji. Na celownik w tym ujęciu są brane m.in. nadmierne pocenie się, przyspieszony puls, nerwice mowy, współruchy są to więc wegetatywne medyczne aspekty zaburzeń płynności mowy.
4.Ujęcie socjologiczne mówi o tym ,że jąkanie istnieje w grupie społecznej, stąd pomysł na grupowe terapie jąkania.
Programowanie terapii zawiera między innymi różne sesje z pacjentem, w których poznajemy historię jąkania, opowiadanie historyjki obrazkowej, czytanie fragmentów powieści, powtarzanie słów: dni tygodnia, liczenie do 30.
Na podstawie przeprowadzonych badań obliczmy tak zwany wskaźnik niepłynności mowy, który zawiera w liczniku liczbę objawów niepłynności, a w mianowniku liczbę źle wypowiedzianych sylab, wszystko mnożymy przez 100%.
Diagnozując pacjenta z zaburzeniami niepłynności mowy opisujemy objawy jego jąkania w różnych sytuacjach.
JAWNE OBJAWY niepłynności mówienia:
-oddech, fonacja, artykulacja (głoski wypowiedziane przez zaciśniętą krtań, spółgłoski, samogłoski przedłużone na początku wyrazu, gestykulacje, spłycony oddech itp.)
– częstotliwość występowania tych zaburzeń
– trudności lingwistyczne: zaburzony ciąg foniczny wypowiedzi, powtarzanie sylab głosek, słów, , cechy powtórzeń i czas i trwania, przeciąganie samogłosek i niektórych spółgłosek.
Rozróżniamy jąkanie kloniczne, toniczne, mieszane. Współcześnie prowadzimy często analizę dźwięków mowy pod różnym kątem, nie tylko czasem trwania, za pomocą programów komputerowych.
-Pauzy, przerwy w produkcji ciągu fonicznego, momenty ciszy, czy są wypełnione dźwiękiem, słowem, frazą.
– bloki mowy, gdzie występują czy na początku, w środku wypowiedzi, powtarzające się epizody jąkania lub też zespół epizodów jąkania, czas trwania bloku mowy.
– specyficzne reakcje fizjologiczne, widoczne m.in. na twarzy, głowie, szyi, torsie, koniczynach
– inne objawy wegetatywne, takie jak: pocenie się, gęsia skórka, czerwienie, bladość
OBJAWY UKRYTE zaburzeń niepłynności mowy:
– uczucia i postawy towarzyszące: strach, zakłopotanie, wstyd, gniew, bezradność, odczucie lęku, logo fobie
– trzy reakcje osób jąkających się: oczekiwanie, walka, unikanie
-reakcje otoczenia na osoby jąkające się: zakłopotanie, litość, gniew, zniecierpliwienie
-zachowania społeczne, polegające m.in. na dokańczaniu wypowiedzi za jąkającego, przerywaniu wypowiedzi, udzielaniu dobrych rad, braku szacunku, nadopiekuńczości.
TERAPIA:
- IDENTYFIKACJA
- ODCZULANIE
- MODYFIKACJA
- STABILIZACJA
Identyfikacja polega na analizie objawów jąkania, odczulanie prowadzimy podczas sesji terapeutycznych polega ono m.in. na desentyzacji. Modyfikacja to zmienieni sposobu jąkania, upłynnianie mowy. Stabilizacja to utrwalanie nowych zachowań językowych.