Afazis z greckiego oznacza mowę.

Afazję definiujemy stąd jako zaburzenie, polegające na całkowitej lub częściowej utracie umiejętności posługiwania się językiem, w zakresie rozumienia i nadawania mowy.

Towarzyszą mu mniejsze lub większe trudności w ponownym uczeniu się języka.

Afazja, według Markuszewskiego, to częściowe lub całkowite zaburzenie mechanizmów programujących czynność mowy u człowieka, który już opanował tę czynność. Afazja spowodowana jest organicznym uszkodzeniem odpowiednich struktur mózgowych.

Uszkodzenia afatyczne zlokalizowane są w lewej półkuli u osób praworęcznych.

Udar powoduje zniszczenie struktur korowych lub podkorowych. Uszkodzenie okolicy skroniowej powoduje zazwyczaj afazję sensoryczną, a okolicy czołowej- motoryczną.

U osób praworęcznych dominującą półkulą dla czynności mowy jest półkula prawa. Odpowiada ona za prawidłowe czynności rozumienia, mówienia, czytania.

U osób leworęcznych natomiast dominacja dotycząca półkul mózgowych może być różna.

W wyniku coraz częstszych zachorowań na udar mózgu, niejednokrotnie dochodzi do wystąpienia zaburzeń mowy. Mogą one mieć charakter afazji lub dyzartrii.

W przypadku mowy dyzartrycznej chory nie jest pozbawiony myślenia, a przez to programowania mowy. Deficyt dotyczy tylko samej artykulacji i krótszej fazy wydechu. Mowa jest bełkotliwa, niezrozumiała, a oddech spłycony.

Często pacjent krztusi się przy spożywaniu pokarmów, najczęściej przy piciu.

Czasami jednak zaburzenia mowy mogą być nasilone do tak zwanej anartrii. W takich przypadkach wydobycie jakiegokolwiek dźwięku staje się niemożliwe. Pacjentom zakłada się sondę w celu ułatwienia podawania pokarmów, gdyż połykanie jest niemożliwe.

Chory może jednak komunikować się z otoczeniem za pomocą pisma.

Jedną z pierwszych prób klasyfikacji afazji był C. Wernicky, który podzielił afazję ze względu na miejsce uszkodzenia mózgu.

Punktem wyjścia jest stwierdzenie, że w korze mózgowej zlokalizowane są trzy rodzaje ośrodków, regulujących czynność mowy:

  • Ruchowy ośrodek mowy Brocka- ośrodek wyobrażeń ruchowych słów
  • Słuchowy ośrodek mowy Wernickego- ośrodek wyobrażeń słuchowych słów
  • Inne ośrodki kory pobudzające aktywność ośrodków mowy

 

Struktury korowe połączone są ze sobą, a także z niżej położonymi strukturami podkorowymi za pomocą włókien nerwowych i współdziałają ze sobą.

Afazja powstaje na skutek uszkodzenia samych ośrodków lub połączeń między nimi.

Wyróżniamy:

  • Korową afazję ruchową
  • Korową afazję czuciową
  • Trans korową afazję ruchową
  • Trans korową afazję czuciową
  • Podkorową afazję ruchową
  • Podkorową afazję czuciową

 

Afazja przewodzeniowa Wernickego spowodowana jest uszkodzeniem dróg łączących obszar Brocka z okolicą Wernickego. Uszkodzenie dotyczy zazwyczaj zawoju nadbrzeżnego lub też płacika ciemieniowego okolicy Wernickego.

Spontaniczna mowa jest w tym przypadku zazwyczaj płynna. Czasem występują parafazje głoskowe. Głęboko zaburzona jest natomiast czynność powtarzania. Dobre zachowane jest rozumienie prostych wypowiedzi.

Najnowsze badania nad lokalizacją funkcji związanych z programowaniem mowy przez człowieka wskazują za rolę dodatkowych struktur mózgu poza tzw. „tradycyjnym obszarem mowy”. Stąd wyróżniamy:

  • Afazję skrzyżowaną, jako zaburzenie mowy występujące u osób praworęcznych przy uszkodzeniu prawej półkuli mózgu.
  • Afazję podkorową, zaburzenie mowy w wyniku uszkodzenia struktur podkorowych, m.in. jąder podkorowych, dróg nerwowych głębiej położonych, wzgórze, kora, gałka blada, prążkowie.
  • Afazję transkorową,

 

Transkorowa afazja ruchowa, w której uszkodzenie dotyczy płata czołowego z przodu lub powyżej okolicy Brocka albo dodatkowego pola ruchowego dla mowy. Występuje zdolność powtarzania, znacznemu zaburzeniu natomiast ulega mowa od siebie. Zachowane jest również rozumienie mowy. Podobnie jak w afazji Brocka zaburzona jest płynność mowy, nie występują tu zaburzenia artykulacji oraz agramatyzmy.

Transkorowa afazja czuciowa dotyczy uszkodzenia okolicy styku skroniowo- ciemieniowo-potylicznego, z tyłu od zakrętu skroniowego i pokrywa dolną część pola Wernickego.

Stosunkowo dobre zdolności powtarzania, zaburzone jest natomiast rozumienie mowy. Mowa spontaniczna pozostaje płynna. Niestety występują w niej parafazje oraz sałatka słowna. Na skutek przerwania połączeń między okolicą Wernickego a okolicami odpowiedzialnymi za odbiór znaczeń słów obserwuje się zachowane czynności powtarzania przy jednoczesnym zaburzeniu rozumienia wypowiedzi.

Transkorowa afazja mieszana nazywana jest często „zespołem izolowanego obszaru mowy”. Wywołana jest przez mechanizm izolacji obszaru korowego wokół bruzdy Sylwiusza od innych obszarów asocjacyjnych: czołowych, skroniowych i ciemieniowych.

Współwystępują objawy podkorowej afazji ruchowej i czuciowej. Prowadzi to w konsekwencji do afazji globalnej.

Afazje przewodzenia dotyczą uszkodzenia zakrętu nadbrzeżnego lub zakrętu kątowego oraz połączeń między korą skroniową, czołową i ciemieniową.

Bezpośrednią przyczyną jest przerwanie pęczka łukowatego, a także dysfunkcje innych struktur podkorowych łączących czuciowy i ruchowy obszar mowy.

Trudności koncentrują się wokół powtarzania. Pacjent rozumie mowę i świadomy jest popełnianych błędów.

OBJAWY AFAZJI

W przypadku afazji sensorycznej deficyt dotyczy odbioru mowy. Chory nie rozumie tego, co do niego mówimy.

Afazja motoryczna objawia się trudnościami w mówieniu, począwszy od niemożności wydobycia pojedynczych dźwięków, a skończywszy na budowaniu dłuższych wypowiedzi.

Afazja amnestyczna to kłopoty w nazywaniu przedmiotów. Mimo, że chory wie co to jest i do czego służy nie potrafi nazwać przedmiotu.

Afazja amnestyczna towarzyszy często guzom mózgu, udarom, depresji, otępieniu.

Często w praktyce mamy do czynienia z afazją mieszaną. To kombinacja trzech typów afazji lub też afazja całkowita, kiedy pacjent niczego nie rozumie i niczego nie mówi.

PRZYCZYNY AFAZJI

  • UDARY MÓZGU, krwotoki mózgowe, zakrzepy tętnicze, zatory mózgowe, uciski tętnicze, skurcze tętnic mózgowych, ok. 75% wszystkich przypadków afazji.
  • URAZY MÓZGU, wstrząśnienia, zranienia, stłuczenia, uciski, na skutek wypadków komunikacyjnych, przemysłowych.
  • GUZY MÓZGU, nowotwory, najczęściej glejaki, zapalne- ropnie, naczyniowe- tętniaki i inne.
  • CHOROBY NEURODEGENERACYJNE, w tym choroby otępienne, np. choroba Alzheimera.
  • ZATRUCIA TOKSYNAMI, PROCESY ZAPALNE- WIRUSOWE, BAKTERYJNE, GRZYBICZE