Język  to fakt biologiczny.

Wykształcił się w toku ewolucji ludzkiej wśród plemion Afryki Wschodniej.

Było to około 120 tysięcy lat temu.

Człowiek stał się istotą posiadającą inteligencję, a więc zdolność przetwarzania informacji.

Dodatkowo przez tysiące lat doskonaliliśmy motorykę, słuch, pamięć.

Zjawiska językowe są właściwe tylko człowiekowi. To specyficzny atrybut ludzki, niczym  trójząb w rękach Posejdona.

Już w rozwoju anatomicznym człowieka wskazać można elementy umożliwiające mówienie: długa krtań, pamięć fonetyczna, specyficzna mutacja genowa dzięki której możliwe było wykształcenie mechanizmów mówienia.

Język jest sposobem porozumiewania się dźwiękiem. W ten skomplikowany proces umysłowy zaangażowana jest lewa półkula mózgu w równowadze i zgodnym porozumieniu z prawą częścią umysłowej jedności człowieka.

Język to również systemem znaków w układzie strukturalnym. Ta  koncepcja przyświecała myśli F. de Saussure. Według niej semiotyczny twór zakotwiczony w społeczeństwie istnieje w głowie każdego człowieka.

Fonemy są najmniejszymi jednostkami języka. Głoski to dźwięki języka, dźwiękowe realizacje fonemów.

 Fonemy zorganizowane są w morfemy, które niosą ze sobą atom znaczeniowy, dzięki czemu możemy tworzyć wyrazy i zdania.

Odróżniajmy jeszcze wyrazy od form wyrazowych, a więc konkretnego zastosowania wyrazów w zdaniach. Formy wyrazowe uwzględniają użycie przypadków, odmian, liczb itd.

MORFEM– to najmniejsza cząstka wyrazowa niosąca ze sobą znaczenie.

Wyróżniamy między innymi morfemy rdzenne, które stanowią podstawę wyrazu.

Innym rodzajem są morfemy słowotwórcze, które modyfikują znaczenie po przez sufiksy, prefiksy czy interfiksy, na przykład sufiks –isko, niesie ze sobą znaczenie zgrubienia jakieś cechy, chłopisko, dziewuszysko itd.

Jeszcze co innego wnoszą do wyrazu morfemy gramatyczne, a mianowicie decydują o funkcji wyrazu w zdaniu, fleksja, koniugacja modyfikują znaczenie wyrazu.

Z morfemów powstają LEKSEMY, a więc wyrazy w znaczeniu słownikowym. W słowniku języka polskiego wyróżnia się około 120 tysięcy wyrazów, jednostek podstawowych języka polskiego.

Dzięki regułom gramatycznym możliwe jest tworzenie zdań. Ile jest zatem możliwości takich kombinacji. Nieskończoność.  Wychodząc od podstawowych fonemów możemy tworzyć nieskończoną ilość kombinacji językowych.

 W niczym nieograniczona jest kreatywność języka.

 Wittgenstein powiedział: „Granice moje języka są granicami mojego świata”.

To co potrafię nazwać istnieje dla mnie, a czego nie potrafię nie istnieje.

Według Chomsky’ego wiedza na temat języka jest wiedzą wrodzoną. Człowiek posiada tak zwaną kompetencję językową. Stąd wywodzi się również kognitywne podejście do wiedzy językowej oraz jej wyróżnienie na tle innych kompetencji poznawczych człowieka.

Na poziomie morfologicznym języka wyróżniamy tak zwane kategorie morfologiczne wyrazów, które wskazują na znacznie.

Kategorie morfologiczne posiadają pewien zasób morfemów gramatycznych za pomocą których modyfikują wyrazy w języku.

Wyróżniamy dwie podstawowe kategorie morfologiczne:  werbalne i kategorie nominacyjne.

 

Czasownik posiada osobę, czas, aspekt, tryb oraz stronę.

Kategorie nominalne odnoszące się do rzeczowników, przymiotników i zaimków, posiadają rodzaj, liczbę, przypadki.

Czas niesie ze sobą odpowiedź na pytanie, kiedy dokona się czynność. Teraz? W przyszłości? A może już była?

Damasia zajmował się badaniami nad czasownikiem. Zlokalizował jego umiejscowienie w mózgu w ośrodku Brocka w lewej półkuli mózgu ( motoryka czasownika) oraz w ośrodku Wernickiego (rozumienie czasownika). Jeśli ośrodek Brocki jest uszkodzony mowa charakteryzuje się stylem telegraficznym.

Aspekt to właściwość czasowników, która mówi nam o tym czy dana czynność jest dokonana, czy niedokonana. Jest różnica między wyrazami piję, wypiłem, będę pić, wypiję? Znaczące niuanse językowe niosące wielką moc.

Osoba wskazuje na aspekt komunikacji międzyludzkiej. Dzięki niej wyrażamy funkcję, m.in. fatyczną utrzymującą kontakt wzrokowy, na przykład w rozmowach z sąsiadem o pogodzie. Główny cel komunikacji to podtrzymanie kontaktu.

Osoba pierwsza wskazuje na podmiot wypowiedzi, który jest tożsamy z nadawcą komunikatu. Osoba druga to odbiorca komunikatu, trzecia osoba natomiast to osoba, o której mówimy nie jest ani odbiorcą ani też nadawcą komunikatu.

Wyróżniamy również style komunikacji społecznej. Morfemy grzecznościowe, pan, pani, państwo wprowadzają znaczenie dla odbywającego się aktu komunikacji.

Tryb to kategoria modalna, która wyraża stosunek nadawcy do treści. Wyróżniamy trzy tryby:

  • Oznajmujący, nadawca jest odpowiedzialny za przekazaną informację.
  • Przypuszczający, jest potencjalnie możliwy
  • Rozkazujący, m.in. rozkaz, apel, życzenie, ma wywołać działanie odbiorcy

Strony:

  • Czynna, podmiot jest wykonawcą czynności,
  • Bierna, podmiot jest obiektem,
  • Zwrotna, kiedy podmiot jest wykonawcą i obiektem, np.: dziecko myje się.

 

Kategorie nominalne inaczej zwane kategoriami imiennymi to:

RODZAJ, żeński męski, nijaki, często rozpoznajemy go po otoczeniu składniowym. Wiążą się z nim również wzorce odmiany.

LICZBA,  rozumiana jako zbiór elementów, pragnę zaznaczyc, że w językach świata wyróżnia się tak zwane singularis tanatum, a więc wyrazy tylko w liczbie pojedynczej, powietrze, zło, miedź, lub tak zwane pluralia tantum, a więc wyrazy tylko w liczbie mnogiej, np., spodnie, drzwi, skrzypce, nożyczki.

PRZYPADEK, sygnalizuje funkcje zdaniowe, a więc miejsce wyrazu w zdaniu.

Mianownik odpowiada na pytania kto? Co? Pełni zatem funkcję podmiotu , niekiedy orzecznika, np. z zdaniu samochód to kłopot.

Dopełniacz, mam książkę, nie mam książki, pełni rolę przypadku, dom brata, sweter ojca.

Celownik komu, czemu dajesz, przyglądasz się? Np., Państwu jest niewygodnie tak siedzieć. Bratu się poszczęściło.

Biernik określa dopełnienie bliższe, np. Jan kocha Marię. Maria jest kochana przez Jana.

Narzędnik kim, czym posługuję się? Pełni funkcję orzecznika, np. jest nauczycielem, pełni również funkcję dopełnienia, interesuje się, zajmuje się domem.

Miejscownik, jeżeli jest poprzedzony przyimkiem pełni rolę orzecznika, np. piszę książkę w hotelu.

Wołacz pełni funkcję adresatywną. Obecnie istnieje tendencja w języku polskim powypierania wołacza przez mianownik. Stosowany jest również w stylu oficjalnym, np. w sformułowaniach szanowny Panie Profesorze.

W językoznawczej konwencji językowej powstała jedna z klasyfikacji wad wymowy, stworzona przez Barbarę Ostapiuk.

W tym układzie dyslalia fonetyczna dotyczyć będzie głosek normatywnych fonemowo, ale nienormatywnych fonetycznie. Do tej grupy zaliczymy więc wszelkiego rodzaju  deformacje oraz dyslalię właściwą.

Dyslalia fonemowa dotyczy głosek nienormatywnych fonemowo, ale normatywnych fonetycznie, na przykład dziecko realizuje safa zamiast szafa, zmienia się fonem. W związku z tym dyslalia fonemowa to wszelkiego rodzaju substytucje/ paralie.

Często w zaburzenia realizacyjnych powstają tak zwane dyslalie fonemowo- fonetyczne, gdzie szwankuje realizacja fonemów, ale również postać dźwiękowa wyrazu ulega deformacjom, na przykład dziecko realizuje safa zamiast szafa, a dodatkowo fonem f realizuje międzyzębowo.

Ciekawe przypadki stanowią przykłady dyslalii para fonetyczno- pozafonemowej. Głoska zawiera cechy dystynktywne różnych klas głosek, na przykład ł, l, r.

Dyslalia pseudofonetyczna pozafonemowa natomiast dotyczy zachowań dźwiękowych trudnych do określenia jako głoska, na przykład zwarcie krtaniowe.

Ostatni językoznawczy typ dyslalii dotyczy braku realizacji głoski- dyslalia pozafonetyczna pozafonemowa.