Ocenienie kształtujące przynosi pozytywne efekty kształcenia uczniów.
Podstawy OK w szkole na poziomie podstawowym skupiają się wokół wdrożenia pierwszej i trzeciej strategii.
Centrum Edukacji Obywatelskiej z powodzeniem prowadzi w szkołach Programy Całościowego Rozwoju Szkoły na poziomie podstawowym i rozszerzonym.
Szkoły objęte programami wdrażają strategie oceniania kształtującego podczas lekcji w atmosferze sprzyjającej uczeniu się uczniów.
Każdy nauczyciel powinien z łatwością przytoczyć swoje doświadczenie edukacyjne, podczas którego uczniowie z całą pewnością się uczą.
Jak odróżnić zatem sytuacje wartościowego uczenia się uczniów od tych odtwórczych i podręcznikowych?
Uczniowie uczą się najbardziej, kiedy są aktywni w procesie uczenia się.
Oto przykładowe odpowiedzieli nauczycieli:
„Moi uczniowie uczą się najefektywniej, kiedy zadają pytania, w rozmowie, w praktyce demonstrują nabyte umiejętności, efektywnie pracują w grupie, potrafią dokonać samooceny, wykonują doświadczenia, dociekają, są aktywni podczas zajęć, kiedy wykonują projekty i osiągają zamierzone cele.”
Co jest zatem wartościowego w programach realizowanych przez CEO?
Celem programu jest budowanie społeczności szkół uczących się.
Uczenie się uczniów, docenienie ucznia, nauka sprawnego konstruowania celów i kryteriów sukcesu, stawianie na umiejętność samooceny ucznia, odpowiedzialność za własny proces uczenia się, potrzeby ucznia i budowanie pewności siebie ucznia to kamyki w rwącym potoku edukacji proponowanym przez CEO w ramach realizacji programu.
Całościowy Rozwój Szkoły skupia się wokół budowania odpowiedzialności za proces uczenia się ucznia, przekazuje odpowiedzialność na barki ucznia.
Proces uczenia się natomiast bazuje na otwartej relacji, zwłaszcza w perspektywie popełnianych błędów, które są właściwą drogą rozwoju. Budowanie kultury pracy z błędem staje się w tym kontekście wyzwaniem dla codziennej praktyki edukacyjnej w klasie szkolnej.
W ramach poziomu podstawowego CRS-u pracuje się na I i III strategii oceniania kształtującego, ale nie zapomina o pozostałych strategiach, które odgrywają znaczącą rolę w procesie uczenia się.
Pierwsza strategia oceniania kształtującego bazuje na pracy z celem kryteriami sukcesu, które są częścią składową logicznej i przejrzystej struktury każdej lekcji.
Trzecia strategię oceniania kształtującego stanowi natomiast informacja zwrotna udzielana przez nauczyciela na lekcji, która jest podstawą uczenia się. Strategia ta zakłada również proces uczenia się uczniów od siebie nawzajem, a tym samym przeniesienie odpowiedzialności za proces uczenia się na ucznia.
Program Całościowego Rozwoju Szkoły zakłada autonomię w doborze działań związanych z wdrażaniem założeń oceniania kształtującego i jednoczesnego wspierania szkół w podejmowanych inicjatywach przez asystenta szkoły.
Uczestnicząc w programie nauczyciele realizacją siedem modułów kursu internetowego, który zawiera praktyczne zadania do wykonania w klasie szkolnej. Na końcu modułu liderzy organizują spotkanie, żeby porozmawiać o doświadczeniach edukacyjnych w związku z realizacją zadania.
Zmiana jest trudna
Należy zwrócić uwagę na zmianę edukacyjną w szkole w związku z wdrażaniem założeń programu oraz ewentualne możliwe reakcje w gronie nauczycielskim, które są ściśle związane z fazami zmiany: opór, zaakceptowanie działania, eksperymentowanie, dobre nastawienie, utrwalanie/ zamrożenie zmiany.
Techniki i narzędzia
Szczególną uwagę trzeba zwrócić na atrakcyjne techniki i narzędzia wykorzystywane w ocenianiu kształtującym, m.in. światła, patyczki, czas na udzielenie odpowiedzi, zeszyt OK.
Definiowanie celów uczenia się
Cele uczenia się nie są takie same jak cele programu nauczania. Cele uczenia się dotyczą konkretnych działań z uczniami i są spójne z lekcją. Cel uczenia się musi być przede wszystkim w języku ucznia, aby uczeń mógł go zrozumieć.
Zazwyczaj formułuje się jeden cel na jedną lekcję. Podczas formułowania celu uczenia się na lekcję, warto zadać sobie pytanie, „po co moi uczniowie mają się tego nauczyć?”
Kryteria sukcesu to są mierniki, po których poznajemy, że cel uczenia się został osiągnięty. Kryteria sukcesu definiują pewną drogę, która wiedzie do celu.
Informacja zwrotna należy również traktować jako prezent, można ją przyjąć lub nie. Informacja zwrotna jest zatem drogą do rozwoju, zawiera wskazówki rozwojowe dla ucznia na temat procesu uczenia się i spełnienia przez niego kryteriów sukcesu.
Na koniec spróbujmy podać definicję oceniania kształtującego
Ocenianie kształtujące polega na pozyskiwaniu przez nauczyciela w trakcie lekcji informacji zwrotnych, które pozwalają rozpoznać, jak przebiega proces uczenia się aby, nauczyciel mógł modyfikować dalsze nauczanie i uczeń otrzymywał informację zwrotną pozwalającą mu się uczyć.
Czy zatem warto je wdrażać do codziennej praktyki nauczycielskiej?