Parantele słuchu i mowy

paź 2, 2019 | LOGOFUN

 

Słuch i mowa obejmują się w bratnim uścisku w procesie nabywania języka.

Wspólne uwarunkowania procesu słyszenia oraz mówienia stanowią integralną całość.

Jak zatem nabywamy język?

Na to pytanie odpowiedź niesie model prezentowany przez profesora Kaczmarka.

 

MODEL LEONA KACZMARKA

SŁUCH

MOWA

JĘZYK

           POZNANIE                            KOMUNIKOWANIE

EDUKACJA

Znajomość języka umożliwia:

  • Komunikowanie się
  • Poznanie rzeczywistości( kompetencja kulturowa, poznawcza)

Zdobywanie wiedzy możliwe jest poprzez zmysły. Wiodący zmysł to słuch. Zdobywanie języka zachodzi w ramach procesu mowy. Zdolność percepcji dźwięków ma ogromne znaczenie.

Słyszenie jako pierwsze ogniwo procesu rozumienia.

  • Mowa nie rozwinie się bez słuchu, a język nabywany jest w procesie mowy.
  • Język, który opanowujemy staje się integralnym narzędziem poznania. Jest elementem tego procesu.
  • Komunikacja językowa odbywa się poprzez język- poznanie. Nie jest to jedyna droga, ale bardzo ważna. Jej sukces zależy od sprawnego słuchu.
  • Od niesprawnego słuchu należy zacząć szukanie przyczyn trudności edukacyjnych.
  • Umiejętność pisania i czytania zależą od zmysłu wzroku, to jednak wszystko co widzimy przekładamy na element foniczny.
  • Nie nauczymy się pisania i czytania bez słuchu- kompetencji fonicznych.
  • Metoda głoskowania bazuje na fonicznej postaci tekstu.
  • Pismo w procesie rozwoju mowy również ma wymiar foniczny, bazuje na zmyśle słuchu.
  • Należy stymulować, diagnozować słuch.

SŁUCH: zdolność człowieka do odbioru wrażeń słuchowych

Nie tylko narząd słuchu przetwarza dźwięki.

POZIOM FIZJOLOGICZNY: BIOLOGICZNE STRUKTURY

POZIOM PSYCHICZNY: UMYSŁ CZŁOWIEKA

W procesach audiofonologicznych uwzględniamy dwa pojęcia: 

słyszeć

słuchać: angażuje procesy poznawcze( zaangażowana jest psychika ludzka). Można słyszeć, ale nie słuchać. W szkole mamy do czynienia z tym zjawiskiem: uczeń słyszy, ale nie słucha.

Część problemów leży po stronie biologicznej, a część po stronie przetwarzania słuchowego.

Czy dziecko słucha prawidłowo?

Słyszenie nie zawsze jest w pełni dostępne człowiekowi.

SŁUCHANIE: w audiologii angażuje funkcje słuchowe ( prof. M. Zalewska- psycholog).

FUNKCJE: zależności słuchowe, złożone. Dotyczą percepcji dźwięków mowy. Mogą dotyczyć i odnosić się do różnych dźwięków z otaczającego świata (w głuchocie rozwijamy te funkcje).

  • RECEPCJA DŹWIĘKÓW MOWY: pełne wrażenia, które dźwięk mowy powoduje. Pozostałe funkcje zależą od tej funkcji. Polega na ty, że jakiś bodziec zadziałał lub nie- doznajemy wrażeń słuchowych. Dostrzegamy wrażenia słuchowe- odpowiada za nią narząd słuchu. Analizator słuchowy może być niewydolny biologicznie.
  • Czy dziecko słyszy dźwięk? Niedosłuchy przewodzeniowe i odbiorcze są przyczyną trudności w recepcji dźwięków mowy.
  • Czy percepcja dźwięków mowy jest prawidłowa? Np. poprze badanie audiometria tonalna, lub poprzez badania szeptem możemy również pośrednio wnioskować o funkcji recepcyjnej.
  • Dźwięki mowy stanowią określone wartości: natężenie i częstotliwość

Dźwięki mowy 100Hz do 5-6-8 tyś Hz

Natężenie (35m) 30- 70dB

  • Banan mowny: odnosimy je do pola słuchowego w audiogramie- audiometrii tonalnej ( progi słyszenia)
  • Lekki niedosłuch: system fonologiczny powinien się kształtować prawidłowo
  • Niedosłuch umiarkowany I stopnia: dostęp do dźwięków mowy ograniczony
  • Niedosłuch znaczny: brak dostępu do dźwięków mowy ( aparaty słuchowe)
  • Niedosłuch głęboki: młot pneumatyczny czy startujący samolot może być słyszalny- implanty ślimakowe.

 

  • ROZRÓŻNIANIE ( I UTOŻSAMIANIE) DZWIEKÓW MOWY: dyskryminacja mowy.

Rozróżnianie ( słyszenie dwóch dźwięków jako inne lub takie same) i różnicowanie ( cytryna- czosnek, każdy ma inne doświadczenia, stąd wynika różna asocjacja dźwięków mowy. Dziecko uczy się przypisywać znaczenie do dźwięku).

Słuch fonematyczny: proces I: zdolność odróżniania dwóch wypowiedzi różnych lub utożsamianie takich samych. Wyodrębnianie cech dystynktywnych.

Słuch fonetyczny: zdolność rozróżniania głosek w ramach tej samej struktury fonologicznej. Różne realizacje tej samej głoski: np. czapka- czapka

Słuch prozodyczny: cechy prozodyczne akcent, rytm, melodia. Sylaba akcentowana ( kadencja, antykadencja).

Analiza i synteza głosek: zdolność warunkująca umiejętność czytania i pisania.

  • PAMIĘĆ SŁUCHOWA: zapamiętywanie dźwięków. Pamięć wyrazów, struktur prozodycznych ( ramy), struktura frazy.
  • Wokalizacje jako elementy prozodyczne w mowie dziecka
  • Matryce wyrazowe tworzone w umyśle dziecka- zapisujące się w umyśle słowa. Matryce, frazy, zdania.
  • Testy badające matryce wyrazów i zdań dla dzieci starszych. Np. Test Szeląg; test różnicowania zdań

 

  • ASOCJACJE DŹWIKÓW MOWY: kojarzenie dźwięków ze znaczeniem. Znak i jego znaczenie- najważniejsza funkcja mowy. Do postaci fonicznej znaku dopasowujemy znaczenie.- w ten sposób w umyśle powstają pojęcia. Słuchowo słowo tylko partycypujemy do tego dochodzą wrażenia polisensoryczne, które decydują o wytworzeniu pojęcia w umyśle, zdolność połączenia znaku z jego znaczeniem to nabywanie mowy.
  • Kora III rzędowa naszego mózgu to pola asocjacyjne kojarzeniowe
  • W oligofazji : ograniczona percepcjarzeczywistości

 

  • LATERALIZACJA: dominacja ucha, a tym samym półkuli w procesie przetwarzania informacji dźwiękowej. ( np. dominacja lewouszna może mieć wpływ na jąkanie).

Udział dwóch półkul w procesie nabywania języka jest niejednorodny:

  • Dominujące ucho: z którego ucha dźwięk jest lepiej przetwarzany- dominujące ucho praw/lewe
  • Przewaga półkulowa w przetwarzaniu dźwięków
  • Obszary mowy znajdują się z reguły w lewej półkuli (oś. Brocka- ekspresja mówienia, oś. Vernickiego: rozumienie percepcja z reguły w tej samej półkuli)
  • Półkule różnią się miedzy sobą anatomicznie: specyfika procesów przetwarzania.
  • Półkula lewa: porządkuje sygnały, linearność, język jest sekwencyjny
  • Półkula prawa: przetwarzanie holistyczne, całościowe, prozodia w prawej półkuli
  • Szybciej przetworzy sygnał półkula prawa, całościowa i przekazuje do lewej ( przetwarzanie korowe)
  • Droga krzyżowa z prawego ucha do lewej półkuli/ droga krzyżowa, szybsza, jeśli u pacjenta ośrodki Vernickiego są w lewej półkuli to ucho prawe jest dominujące

 

  • UWAGA SŁUCHOWA: DIAGNOZOWANIE ZABURZEŃ KONCENTRACJI UWAGI. Należy stymulować proces uwagowy. Nadpobudliwość psychoruchowa wiąże się z zaburzeniami uwagi ICD 10 ( jest w jednym worku to nie jest to samo).
  • Proces uwagi słuchowej związany jest z lateralizacją
  • Mowa jest linearna, prawe ucho jest dominujące
  • Ciało modzelowate łączy obie półkule

 

  • LOKALIZACJA DŹWIĘKU: rozwija się we wczesnej fazie w 6 msc życia w zakresie percepcji mowy. Percepcja wielu dźwięków naraz powoduje problemy z lokalizacją, ustawić ucho do źródła dźwięku.