Pedagogika Marii Montessori skoncentrowana jest na dziecku.
Według jej założeń dziecko samo jest w stanie rozwijać się według własnego tempa i możliwości.
Zadaniem dorosłych jest natomiast stworzyć mu ku temu odpowiednie warunki.
Przyjrzyjmy się zatem głównym założeniem tej humanistycznej koncepcji, która pomimo iż ma 150 lat, nadal jest aktualna.
„Pomóż mi zrobić to samodzielnie” mówi o swojej pedagogice Maria Montessori. To zadziwiające proste przesłanie staje się misją stworzonej przez nią koncepcji, którą na kolejne stulecia trwale wpisała się w nurt wychowania i edukacji dziecka w Europie i na świecie.
Maria Montessori to włoska lekarka urodzona w 1870 roku, która ukończyła także doktorat z psychiatrii. Metoda, którą opracowała wywodzi się właśnie z jej autorskich badań nad dziećmi z problemami psychicznymi. W późniejszym czasie twórczyni pedagogiki Montessori rozszerzyła swoje badania również na dzieci zdrowe i stworzyła we Włoszech Case Dei Bambini „Domy dziecięce”
Jej metoda pracy opiera się przede wszystkim na wnikliwej obserwacji dziecka, uczenia się z dnia na dzień jak się rozwija, uczy, bawi.
Pedagogika Montessori opiera się na wszechstronnym rozwoju każdego dziecko zarówno intelektualnym, ale przede wszystkim fizycznym, duchowych, kulturowym i społecznym. W ujęciu tej pedagogiki najważniejsza jest spontaniczna aktywność twórcza dziecka, która jest dźwignią jego naturalnego, niczym nie skrępowanego rozwoju.
Główne cele pedagogiki Montessori koncentrują się na wspieraniu rozwoju osobowości dziecka. Kształtowanie jego naturalnego charakteru połączone jest w naturalny sposób ze zdobywaniem przez dziecko wiedzy oraz kształtowaniu umiejętności, przy jednoczesnej nauce współdziałania.
Stąd główne naciski kładzione są na budowanie wiary we własne siły dziecka, wypracowaniu szacunku do porządku i pracy, wspieraniu pracy w ciszy zarówno w pracy grupowej jak i indywidualnej. Ważnym aspektem rozwoju dziecka jest również wypracowanie długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem.
W ujęciu pedagogiki Montessori posłuszeństwo dziecka jest wynikiem nie sprawowanej kontroli zewnętrznej, ale samo kontrolowaniem się dziecka. Dziecko nie jest w żaden sposób warunkowane nagrodą zewnętrzna, ale posiada wewnętrzną motywację do pracy, wynikająca z chęci doskonalenia się.
Promowane są również takie wartości jak wzajemna pomoc bez rywalizacji, szacunek dla pracy własnej oraz innych, poszanowanie dla otaczającego świata, najbliższego otoczenia.
W pedagogice Montessori chodzi o rozwijanie indywidualnych uzdolnień dziecięcych oraz budowanie atmosfery współpracy. Dzięki takiej postawie dziecka możliwe jest osiągnięcie spontanicznej dyscypliny, która jest naturalną konsekwencją dziecięcego posłuszeństwa.
Na co kieruje swoją uwagę pedagogika Montessori?
Przede wszystkim na uczenie się poprzez działanie. Budowanie wiedzy o świecie oraz zdobywanie praktycznych umiejętności odbywa się poprzez aktywne działanie, własną aktywność dziecięcą w precyzyjnie zaplanowanym środowisku edukacyjnym.
Stawia się również na samodzielność dziecięcą. To od indywidualnych wyborów dziecka zależy miejsce, czas, forma i rodzaj zabawy organizowanej indywidualnie bądź w partnerstwie z drugą osobą. W takim środowisku edukacyjnym buduje się zręby życia społecznego oraz rozwija indywidualne uzdolnienia dziecięce.
Dzieci uczą się także realnej oceny swoich umiejętności.
Koncentracja przy wykonywaniu czynności jest kluczowa. Dzięki niej dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy manipulowaniu w zabawie.
Obserwacja dziecka to podstawowa metoda poznania otaczającej go rzeczywistości. To również podstawa wiedzy o dziecku. Nauczyciel obserwuje postępy i trudności dziecka, dzięki czemu posiada na jego temat wnikliwą i dokładną wiedzę. Jest jego przewodnikiem.
Każde dziecko rozwija w indywidualnym sobie toku. Nauczyciel odnosi się do niego z serdecznością i szacunkiem. Każde dziecko podejmuje działania do których jest przygotowane. Wynika to z indywidualnych możliwości, tempa rozwoju oraz indywidualnych predyspozycji dziecka.
W założenia metodyczne pedagogiki Montessori wpisuję się integralnie oryginalny zestaw pomocy, zwany materiałem rozwojowym Montessori.
Jego kluczowe cechy to prostota, precyzja, estetyka wykonania. Uwzględnia on zasadę stopniowania trudności, a więc dostosowany jest do potrzeb rozwojowych dziecka. Materiał jest logiczny i spójny dzięki czemu stanowi ciąg tematyczny, który dziecko samodzielnie odkrywa podczas zabawy. Skonstruowany jest również w sposób, dzięki któremu dziecko samo odkrywa błędy, które popełnia i je koryguje.
Pięć kategorii tematycznych materiału Montessori:
- Materiał do ćwiczeń z praktycznego życia; związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi.
- Materiał sensoryczny; rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności umysłowej.
- Materiały do nauki języka, matematyki, kultury i innych dziedzin wiedzy.
- Materiały artystyczne związane z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka.
- Materiały religijne, np. przedstawiające przypowieści biblijne.
Istotną rolę w kształtowaniu osobowości dziecka odgrywa harmonijne i spójne otoczenie. Ma ono stymulować dziecko do pracy, powodować radość z uczenia się. Uwzględnia ono również kolejne fazy rozwoju dziecka i stanowi naturalną konsekwencję rozwoju jego zainteresowań.
Zwróć uwagę również na niezłomne zasady pedagogiki Montessori:
- Zasada swobodnego wyboru materiału.
- Zasada swobodnego wyboru miejsca pracy.
- Zasada swobodnego wyboru czasu pracy.
- Zasada swobodnego wyboru formy pracy.
- Zasada porządku.
- Zasada ograniczenia.
- Zasada izolowania trudności.
- Zasada transferu.
- Zasada własnego działania i powtarzania.
- Zasada samokontroli.
Ważna jest też rola nauczyciela, jako osoby która służy dziecku, jest jego przewodnikiem i opiekunem. Nauczyciel jest autorytetem, do którego dziecko może się zawsze zwrócić, aby uzyskać pomoc.
Nauczyciel dzięki wnikliwej obserwacji dziecka doskonale zna jego mocne i słabe strony, może zatem szybko i trafnie reagować na jego potrzeby.