Dzięki znajomości języka możliwe jest komunikowanie oraz poznanie otaczającej rzeczywistości. Zdobywanie wiedzy możliwe jest poprzez zmysły. Wiodący zmysł to słuch. Zdobywanie języka zachodzi w ramach procesu mowy.
Zdolność percepcji dźwięków ma ogromne znaczenie. Słyszenie jest bowiem pierwszym ogniwem procesu rozumienia mowy. Język, który jest integralną częścią poznania, elementem tego procesu, nie rozwinie się bez udziału zmysłu słuchu.
Komunikacja językowa odbywa się poprzez język, nie jest to jedyna droga poznania, ale z całą pewnością bardzo ważna. Jej sukces zależy od sprawnego słuchu. Od niesprawnego słuchu należy zacząć szukanie przyczyn trudności edukacyjnych. Umiejętność czytania i pisania zależą od zmysłu wzroku, to jednak, co widzimy, przekładamy na element foniczny, a więc przetwarzamy słuchowo.
Słuch to zdolność człowieka do odbioru wrażeń słuchowych. Wyróżniamy BIOLOGICZNY POZIOM SŁUCHU, za który odpowiedzialne są struktury biologiczne oraz POZIOM UMYSŁOWY SŁUCHU, na który składają się centralne procesy przetwarzania słuchowego.
Na poziomie biologicznym mamy do czynienia z tak zwaną recepcją dźwięków mowy, a więc pełnym wrażeniem, które powodują określone dźwięki mowy. Pozostałe funkcje słuchowe zależą od tej nadrzędnej- recepcji dźwięków mowy. Polega ona na analizie bodźców słuchowych- wrażeń słuchowych. Każdy bodziec słuchowy powoduje wrażenia słuchowe. Odpowiada za nie narząd słuchu. Czy nasze dziecko słyszy określone dźwięki czy nie? Często niedosłuchy przewodzeniowe i odbiorcze, a więc na poziomie biologicznym przetwarzania słuchowego, są przyczyną trudności w recepcji dźwięków mowy.
Należy również stale odpowiadać sobie na pytanie, czy percepcja dźwięków mowy jest prawidłowa? Jedną z przyczyn zaburzeń artykulacyjnych są zaburzenia słuchu. Odpowiedź na pytanie to zazwyczaj wynik badania audiometrii tonalnej lub tak zwanego badania szeptem, z którego możemy pośrednio wnioskować o funkcjach recepcyjnych narządu słuchu.
Dźwięki mowy stanowią określone wartości, na które składają się natężenie i częstotliwość. Mowa ludzka mieści się w zakresach między 100Hz do 8000HZ, natężenie stanowi przedział od 35 dB do 70 dB. Ze względu na wartości fizyczne dźwięków mowy klasyfikujemy następujące rodzaje niedosłuchów:
• Niedosłuch lekki, przy którym system fonologiczny języka powinien kształtować się prawidłowo.
• Niedosłuch umiarkowany, gdzie dostęp do dźwięków mowy jest ograniczony.
• Niedosłuch znaczny powoduje brak dostępu do dźwięków mowy.
• Niedosłuch głęboki, który wymaga najczęściej implantowania ślimakowego.
Wyniki audiometrii tonalnej wyznaczają progi słyszenia odnosimy je do tak zwanego banana mownego, a więc pola słuchowego dla dźwięków mowy.
Chciałabym zwrócić uwagę na swoistość faz w rozwoju zmysłów oraz na tak zwany synergizm zmysłu słuchu, a więc optymalny czas na ukształtowanie zmysłu słuchu , przypada ona przed upływem 1 roku życia dziecka. Niewykorzystanie synergizmu zmysłów powoduje brak synchronizacji wzajemnie warunkujących się zakresów rozwojowych. Układ neuronalny, jeśli ma dojrzewać aferentnie, to jest pola I i III rzędowe, muszą być stymulowane bodźcem z zewnątrz. Pola asocjacyjne III rzędowe w korze mózgowej dojrzewają przed upływem 1 roku życia. W tym okresie budują się połączenia neuronalne między strukturami w umyśle, a mózg ludzki produkuje substancje, które są niezbędne do budowy połączeń neuronalnych. Warunkiem budowy sieci połączeń są oczywiście sygnały dźwiękowe docierające z zewnątrz.
Badania na myszach, które pozbawiono dostępu do dźwięku, a po pewnym czasie wypuszczono je do świata normalnego dźwięku, pokazały, że myszy były głuche na skutek braku dostępu do bodźców dźwiękowych. To samo dotyczy ludzi, osoby, które przez dłuższy okres czasu nie słyszą, zwłaszcza dzieci do 1 roku życia, skazane są na tak zwaną deprywację słuchową.