Czy próbowaliście kiedyś odpowiedzieć na pytanie, jak to się dzieje, że rozumiemy słowa?
Dlaczego słowa oznaczają konkretne przedmioty, relacje, nazywają czynności?
Kto wymyślił język?
Okazuje się, że odpowiedź w cale nie jest prosta. Istnieje wiele teorii nabywania mowy i języka.
Znaczenia nabywamy w ontogenezie, a więc przyswajamy je w trakcie rozwoju i życia człowieka.
Teoria nabywania znaczeń w ontogenezie powstała w latach 70 XX wieku.
Jej twórczynią była Ewa Clark.
Hipoteza Ewy Clark dotyczyła czynników cech semantycznych wyrazów w odniesieniu do budowania znaczenia słowa przez człowieka. Opisała ona nabywanie znaczenia przez dzieci w początkowej ontogenezie.
Według tej teorii znaczenie to zespół cech semantycznych oraz binarnych, tzn. występujących w opozycji.
Nawiązała ona do teorii strukturalistycznych.
Przykładowo:
Jak rozumiemy znaczenie słowa „KRZESŁO”?
Co to jest KRZESŁO?
Bierzemy pod uwagę w definicji pierwsze cechy sensoryczne: ma cztery nogi, poziome siedzisko itp.
Cechy postrzegane zmysłowo mają charakter uwarunkowany.
Dziecko w sposób aktywny nazywa świat.
Język jest w jego wykonaniu dynamiczny. W miarę własnego rozwoju rozwija również swoje spostrzeżenia. Dostrzega ono najpierw najbardziej oczywistą cechę przedmiotu, potem dołącza kolejne.
Wyrazy najwcześniej nabywane przez dziecko np. mama, tata, baba, dom, to wyrazy o bardzo wysokiej frekwencji.
Terminy defensywne, najogólniejsze również stosunkowo wcześnie wchodzą do języka dziecka:
- Przymiotniki: duży: mały, długi- krótki.
- Przyimki: na, w, pod.
Nabywaniu znaczeń zawsze towarzyszą zjawiska fonetyczne.
Rozszerzenie semantyczne dotyczy sytuacji hipergeneralizowania nazw przez dziecko.
Wyodrębnia ono w jakimś przedmiocie najbardziej widoczne cechy. Określa tym przedmiotem inne. Słowo kółko może oznaczać dla dziecka wszystkie przedmioty o kształcie okrągłym, kierownicę również.
Cechy wizualne są najważniejsze w procesie nazywania przez dziecko, potem dochodzą cechy słuchowe, oraz dotykowe. Dziecko dokonuje uogólnień na podstawie różnych cech przedmiotów.
Zawężenie znaczeń dotyczy sytuacji, kiedy dziecko postrzega tylko jedną cechę charakterystyczną i kojarzy ją tylko z jednym obiektem.
Zjawisko rozmijania się znaczeń, kiedy dziecko nazywając psa porównuje go w umyśle z innymi zwierzętami podobnymi wielkościowo. Moje dzieci na psa mówiły: pisi, hau hau, piti.
Zjawiska te są przejściowe i redukowalne. Na podstawie reakcji otoczenia dziecko koryguje nazwy. W raz z rozwojem samo dostrzega różnicę.
Zjawiska fonologiczne nie muszą wystąpić wszystkie na raz w procesie nabywania znaczeń w rozwoju człowieka.
W teorii języka wyróżniamy cztery kierunki nabywania znaczeń przez człowieka.
Kluczowa jest cecha w postrzeganym obiekcie i związane z nią znaczenie słowa.
Na początku dziecko miesza nazwy dla określenia krowy może używać nazw pies lub kot.
Z czasem jednak dostrzega rozmiar, dźwięki wydawane przez te zwierzęta i rozróżnia je.
W języku są wyrazy o różnej złożoności semantycznej. Jest słowo tata, ale jest dziadek, pradziadek.
Są również wyrazy o znaczeniach pozytywnych oraz negatywnych, np. góra- dół, prawy- lewy.
Zjawisko wartościowania znaczeń to fakt kulturowy.
Dziecko do pierwszego roku życia nie ma żadnej wiedzy językowej.
Nie znaczy to, że nie rozumie mowy ludzkiej. Dzieci komunikują się ze sobą w procesie tak zwanej mowy macierzyńskiej. Stosują one również strategie nielingwistyczne. Poruszają się na poziomie percepcyjno- ruchowym języka.
Między 2 a 3 rokiem życia dziecko zaczyna wypowiadać słowa i zdania. Posiada więc wiedzę językową.
Od 3 roku życia jest to już wiedza lingwistyczna. Dzieci stosują na przykład świadomie strategię przeciwstawiania używając opozycji słownych. Dzięki czemu porządkują postrzeganą rzeczywistość.
Dzieci na początku kategoryzują inaczej świat niż dorośli. Używają do tego przede wszystkim cech percepcyjno- wizualnych, pierwszorzędowych lub drugorzędowych. Łącząc obie kategorie cech tworzą klasę obiektu.
Proces nabywania znaczenia u dzieci ma charakter uniwersalny.
To ciekawe że ludy prymitywne nabywają język w taki sam sposób.
Wiedza językowa to rozwiązanie problemu. Dziecko stawia hipotezy i metodą prób i błędów nabywa znaczenie słów.
Dzieci łączą wiedzę językową z wiedzą pozajęzykową. Najpierw rozumieją znaczenie słowa, później go używają.
Człowiek generalnie najpierw dostrzega różnice później podobieństwa między rzeczami.
Rozwój nabywania znaczeń rozpoczyna się od etapu sensoryczno- motorycznego.
Znaczenia słów dzieci są odmienne od znaczeń słów używanych przez dorosłych.