Język polski jest skomplikowany. Jest w nim wiele wyrazów, które posiadają trudną do zapamiętania strukturę.
Pojawiają się często obok siebie nagromadzenia spółgłosek, które oprócz tego są wyrazami wielosylabowymi.
Jak to wszystko zapamiętać?
Ze względu na to nauka języka polskiego sprawia trudności wielu dzieciom oraz dorosłym.
Zastanówmy się skąd mogą wynikać problemy?
Józef Tadeusz Kania językoznawca, który w swojej pracy zawodowej zajmował się zaburzeniami mowy, w tym w szczególności mową bezdźwięczną, jest twórcą podstaw tak zwanej językoznawczej klasyfikacji zaburzeń mowy.
Klasyfikacja ta daje bardzo szczegółową odpowiedź na nasze pytanie.
Prozodia mowy, artykulacja oraz struktura wyrazu stanowią trzon podziału wad wymowy.
Wyraz składa się z poszczególnych głosek, kolejność głosek jest bardzo ważna i często decyduje nie tylko o zrozumiałości naszej wypowiedzi, ale przede wszystkim o jej znaczeniu.
W związku z tym zaburzenia mowy dzielimy na:
- ZABURZENIA PARADYGMATYCZNE
- ZABURZENIA SYNTAGMATYCZNE
W obrębie zaburzeń paradygmatycznych odnaleźć możemy:
- Substytucje, paralalie, polegające na zastępowaniu jednych głosek systemowych innymi głoskami.
- Deformacje, określane mianem dyslalii właściwej, polegające na zniekształceniach głosek.
- Elizje, mogilalie, wszelkiego rodzaju opuszczanie głosek.
Substytucja to określenie, które charakteryzuje się do wady wymowy, a konkretnie zastępowaniu na przykład głoski r inną, wcześniejszą głoską np. l lub j.
Substytucje to wada wymowy, ale nie musi nią być, na przykład w przypadku, kiedy w systemie fonologicznym trzylatka brakuje głoski r lub jest ona zastępowana, to jest to norma rozwojowa.
W rozwoju mowy dziecka pojawiają się kolejno wszystkie fonemy języka polskiego. Odpowiedź na pytanie, które głoski którymi są zastępowanie, to podstawa w określeniu, czy dziecko posiada wadę wymowy?
Wyróżniamy:
- Substytuty typowe w rozwoju mowy dziecka.
- Substytuty nietypowe, na przykład tata- kaka, brak ś, ź, ć, dź w 6 roku życia uznać należy również za nietypowe.
Brak dźwięczności niektórych głosek to również wada wymowy polegająca na substytuowaniu.
Jeżeli dziecko wymawia puta zamiast buta to jest to duży problem.
Jak wywołać?
Pewne cechy jednych głosek z powodzeniem można przenosić na inne głoski. W takim rozumieniu samogłoski posiadające cechy dźwięczności są idealne do terapii mowy bezdźwięcznej.
U dociskamy do górnych zębów prosząc dziecko o wypowiedzenie głoski.
ZABURZENIA SYNTAGMATYCZNE
Dotyczą one struktury wyrazu, a więc jego budowy i w jej obrębie są sklasyfikowane.
Nie wystarczy dobrze wymawiać głoski, żeby posługiwać się językiem ojczystym.
Wyróżniamy:
- Zaburzenia pierwotne
- Zaburzenia wtórne
Zaburzenia pierwotne to zmiany ilościowe w obrębie wyrazu. Sprawdzamy, czy w wyrazie jest tyle samo elementów.
ZNIEKSZTAŁCENIA STRUKTÓRY WYRAZU
W mowie dziecięcej często pojawiają się:
- Opuszczenia głosek, sylab, dziecko mówi anki, zamiast sanki, amochód- samochód,ower- rower, ilala- gitara.
Skrócenia wyrazów w postaci elizji są normą rozwojową na pierwszym etapie rozwoju wyrazów u dziecka.
- Redukcje grup spółgłoskowych, występują wtedy, kiedy dziecko nie realizuje połączeń dwuspółgłoskowych, świadczą one zazwyczaj o opóźnieniu rozwoju mowy.
Około 5 roku życia dziecko powinno realizować grupy spółgłoskowe: zwarta: zwarto szczelinowa: szczelinowa: półotwarta, w takich wyrazach jak: mleko, lodówka, truskawka, krzesło, spodnie, wanna, pszczoła itp.
Przy redukcji grup spółgłoskowych zazwyczaj wypada głoska, która ma większy stopień otwarcia.
Analizując zaburzenia mowy u dziecka należy przyjrzeć się dokładnie jak realizuje ono grupy spółgłoskowe?
Zmiany jakościowe, realizacja skróconej wersji wyrazu, czy opuszczenia spółgłosek.
Zwracamy uwagę na to, czy dziecko upodabnia głoski?
Upodobnienia całkowite występują wtedy, jeśli są nieduże różnice między sąsiadującymi głoskami, np. : ślipka zamiast ślifka (pk- fk), hwiatek, zamiast kwiatek, ktąszka– książka, fatusy- kwiatuszki.
Upodobnienia na odległość, na przykład: wałwan- bałwan, tytlina- cytryna, kraktor- traktor, ugórki- ogórki, okulary- okulary, ułówek- ołówek.
Odpodobnienia, na przykład: dohtor- doktor (ht-kt), htóry- który, hto- kto.
Przestawki, czyli zmiany dotyczące liniowego uporządkowania wyrazów, np.: durszlak- durszlak, móld się za nami- módl się za nami.
Na pewnym etapie rozwoju dziecka, również rozwoju językowego zmiany polegające na odpodobnieniach, upodobnieniach, przestawkach są normą. Wynika to ze względu, że dziecko nie ma jeszcze dobrze utrwalonej struktury wyrazu.
Jeżeli natomiast ośmiolatek nie pamięta struktury wyrazu, a więc kolejności fonemów w wyrazie, to jest to już opóźnienie rozwoju mowy.
Często w mowie dziecięcej występują zniekształcenia typu ratro- radio. Wszystkie głoski, fonemy wyrazu są zachowane, ale występują nie w tej kolejności, co trzeba. Ze względu na taką sytuację mowa dziecięca może wydawać się w ogóle nie zrozumiała.
Do tego dochodzą zmiany kombinowane, polegające na tym, że w jednym wyrazie realizowanym przez dziecko jest na przykład i przestawka i redukcja grupy spółgłoskowej, np. azon- zając.
Są to przykłady bardzo trudne do zdiagnozowania, wymagające merytorycznej kompletnej wiedzy językowej. To specyficzne opóźnienia rozwoju mowy, które tkwią w zaburzonej strukturze wyrazu w umyśle dziecka.
WTÓRNE ZABURZENIA SYNTAGMATYCZNE
Pierwotne zaburzenia były spowodowane niedojrzałością mózgu, opóźnieniem rozwoju mowy.
Zaburzenia wtórne są spowodowane substytucją, np. nit- nikt, to nie jest redukcja grupy na końcu wyrazu, tylko brak realizacji głoski k, najpierw uczymy dziecko wymawiać głoskę k, a następnie wprowadzamy ją do sylab, wyrazów, zdań i mowy swobodnej.
Dźmi- grzmi, brak realizacji,g- d,
Ćtery- cztery, brak realizacji cz- ć,
To nie są uproszczenia grup spółgłoskowych tylko substytucje. Sprawdzamy, czy system substytutów stosowanych przez dziecko nie przyczynił się do powstania uproszczeń grup spółgłoskowych?
Język polski jest niesamowity.
Rodzaj zaburzeń mowy występujący u dziecka wpływa na programowanie terapii. Merytoryczna wiedza oraz umiejętność połączenia jej z kluczowymi objawami językowymi u dziecka to podstawa sukcesu.
Zaufaj specjalistycznej wiedzy zadzwoń i umów się na profesjonalną konsultację logopedyczną.
kontakt@kreatywnaakademia.pl