Głoska „r” to najtrudniejsza głoska języka polskiego. W rozwoju językowym dziecka pojawia się jako ostatnia między 5- 7 rokiem życia. Jej prawidłowa artykulacja polega na wibracji koniuszka języka uniesionego do wałka dziąsłowego, boki języka przylegają do wewnętrznej strony górnych zębów i dziąseł.
Jest to najczęstsza wada wymowy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, której nie należy lekceważyć! Często zdarza się, że nawet osoby dorosłe mają zaburzoną realizację tej trudnej głoski!
Wady głoski r określane są jako rotacyzm, para rotacyzm, rotacyzm właściwy, mogirotacyzm.
Terapia głoski r polega na usuwaniu przyczyn, do których zaliczamy:
• Mało ruchliwy język, który wymaga ćwiczeń.
• Zbyt krótkie wędzidełko, które wymaga ćwiczeń bądź interwencji chirurgicznej.
• Wzmożone, obniżone napięcie mięśniowe.
• Brak pionizacji języka.
• Bardzo wczesne usiłowanie wymówienia głoski r.
• Rozszczepy podniebienia miękkiego.
• Brak różnicowania słuchowego r- l- j.
• Nieprawidłowy wzorzec wymowy otoczenia.
• Brak autokontroli słuchowej.
Głoskę „r” najczęściej wywołujemy wykorzystując metody fonetyczne, które polegają na przekształceniu innej głoski lub grupy głosek. Często stosujemy również metody mechaniczne z wykorzystaniem masażera języka, palca, bądź kombinacje tych metod.
Bardzo ciekawą metodę wywoływania głoski „r” stworzył F. Talma, aktor, który sam miał duże problemy z realizację tej najtrudniejszej w systemie fonetycznym głoski i jako osoba dorosła nauczył się jej realizacji.
Zaczął on od kombinacji dźwięków tdn tdn tdn lub td td td, gdzie głoska d realizowana była dziąsłowo, nie przy górnych zębach, tylko troszeczkę dalej, język powinien znajdować się na wałeczku dziąsłowym. Kombinacje tych dźwięków należy wypowiadać coraz szybciej, chodzi o szybkie ruchy artykulacyjne.
Do dźwięków td td dodajemy kolejno samogłoski data tdda tddeee i tak dalej. To w wyniku szybkiej realizacji dźwięków td w połączeniu z samogłoskami wychodzi nam r jednouderzeniowe.
Następnie tworzymy listy wyrazów:
Dresy
Trawa
Droga
Truskawka
Głoskę r zastępujemy d dziąsłowym, powoli przekształcając ją w głoskę r. Nie uświadamiamy dziecku, że realizuje dźwięk r, tylko dajemy wzorzec d dziąsłowe. Głoskę d dziąsłowe realizujemy wiele razy, bardzo leciutko, potem szybko, tempo zwiększamy sukcesywnie w miarę nabywania przez pacjenta sprawności językowej.
Jest to metoda fonetyczna, która daje bardzo ładne dźwięki, a wszystko jest kwestią ćwiczeń i determinacji!
Do metody fonetycznej dołączyć możemy metody mechaniczne, np. potrącanie palcem podczas uniesienia koniuszka języka do wałeczka dziąsłowego. Potrącamy w energiczny sposób tam i z powrotem. Stopniowo skracamy pracę języka. Z takiego układu uzyskujemy dźwięk r.
Uzyskany dźwięk wprowadzamy do sylab, wyrazów, zdań, pamiętając o tym by w odpowiedni sposób dobierać materiał językowy do pracy z dzieckiem.
Istnieją również inne metody wywołania dźwięku r. Na przykład metoda polegająca na parskaniu wargami język między zęby . Ćwiczymy długo, regularnie oraz z motywacją.
Metoda Liski polega na tym, że to logopeda potrąca szpatułką logopedyczną dziecku język podczas artykulacji. Można również wyjść od ułożenia języka, na dziąsłach i dmuchamy, np. papierki itd. Istnieje niestety niebezpieczeństwo, że r wyjdzie bezdźwięczne, ponieważ są to wymuszone drgania z brakiem pracy wiązadeł głosowych.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej, napisz do mnie…