Czy istnieje umysłowa reprezentacja wartości uniwersalnych?
W jaki sposób uczyć dziecko wartości?
Dlaczego dziecko zapytane co jest zdrowsze? Jabłko? Czy czekolada? Zawsze odpowie, że czekolada.
Wartości, oceny mają swoją umysłową reprezentacje w płatach czołowych. Dzięki działaniom dobrym i złym możliwe jest wytworzenie prawidłowych połączeń pomiędzy układem limbicznym oraz płatami czołowymi.
Na tym polega sukces wychowawczy w pracy z dziećmi.
Czy istnieje mózgowa reprezentacja wartości?
Niewątpliwie układ oceny, motywacji, kary i nagrody odnoszą się do wartości.
Wartości uwarunkowane są od funkcjonowania naszego mózgu, np. w depresji ulegają zamazaniu, zaczernieniu.
Wartości wiążą się z celami i gotowością rezygnacji z jednych rzeczy na rzecz możliwości realizacji kolejnych. „Nie pojadę na wakacje ponieważ murze wyremontować dom. „
Praca również ma wartość dla człowieka, podobnie chęć kupna nowego samochodu. Zazwyczaj jest tak, że rezygnujemy z celów krótkoterminowych na rzecz realizacji celów długoterminowych.
Zdolność ta umiejscowiona jest w płatach czołowych, najmłodszej części mózgu.
Mózg ma budowę modułową i te moduły są ze sobą połączone.
Gdzie znajdują się więc wartości?
Przypadek Phineasa Gage’a dostarcza wiedzy na temat roli płatów czołowych w reprezentacji wartości ludzkich. Pacjent przeżył wypadek, w wyniku które uszkodzone zostały płaty czołowe. Metalowy pręt przebił na wylot policzek oraz przednią część lewej półkuli mózgu.
Pomimo, że pacjent przeżył wypadek, stał się innym człowiekiem. Stał się nieracjonalny i niefrasobliwy w swoich wyborach, mało odpowiedzialny. Dziś wiemy, że metalowy pręt przebił na wylot, a tym samym uszkodził mózgowe obszary odpowiedzialne za wewnętrzne reprezentacje ocen.
W jaki sposób człowiek rozwija się moralnie?
Czy istnieje neurobiologia funkcji moralnych? Zasady moralne opisują to, jak ludzie się zachowują. Nie zabijają, mówią prawdę i są z reguły nastawieni pokojowo.
Nasz mózg jest genetycznie zaprogramowany, by stosunkowo późno przyswajać wartości. Układy służące do oceny bodźców,tj. jądra migdałowate i układ nagrody, działają u małego dziecka. Nie uaktywnione są jednak połączenia między z płatami czołowymi.
Dlatego u dzieci ocena, co jest lepsze czekolada, czy jabłko, zawsze wypadanie na korzyść czekolady, pomimo iż jabłka są zdrowsze.
Aby przyswoić wartości, trzeba mieć możliwość postępowania próbnego.
Należy dać możliwość rozwiązywania problemów w kontaktach z rówieśnikami, kształtować zaufanie, reprezentować interesy, czy wreszcie radzić sobie z konfliktami.
Młodzież często wyszukuje idoli, ponieważ uczenie się przez obserwację idola jest naturalną konsekwencją rozwoju.
W korze nadoczodołowej zmagazynowane są złożone reprezentacje dotyczące reguł postępowania. Mielinizacja tej części mózgu zachodzi najwolniej, ale również najpóźniej.
Wychowanie zatem to postępowanie w określonych sytuacjach oraz związane z nimi przeżywanie ocen oraz rozważne decydowanie. Uczymy się postępowania w działaniu. Obcowanie z rożnymi ludźmi doświadczenia i konsekwencje czynią z nas ludzi dorosłych.
Co sprzyja rozwojowi reprezentacji ocen u dziecka?
Dobre wzorce postępowania.
Wartości mają sens w społeczeństwie.
Wolność, sprawiedliwość, tolerancja, pokój, braterstwo, mądrość, miłość , prawda, zdrowie, szacunek, piękno to wszystko są wartości. Wartości trzeba praktykować w działaniu. Ustalić ich kolejność, hierarchie, kontrastować ze sobą.
Różnorodność, konteksty dają możliwość sprawdzania i testowania wartości oraz ich użyteczności w życiu.
Moralność człowieka zawiera się w zakresie jego kompetencji postępowania.
Literatura:
M. Spitzer: ” Jak uczy się mózg?”