Hmmm, od czego tu zacząć dzisiejsze logopedyczne dywagacje?! Temat szeroki, jak rzeka, a sedno sprawy krótkie i oczywiste!
Dentalizacja, tak to pojęcie od którego rozpocznę, ponieważ to wspólna cecha głosek dentalizowanych, do których zalicza się szereg szumiący, a więc sz, ż, cz, dż.
Dentalizacja to zbliżenie do siebie siekaczy dolnych i górnych podczas artykulacji tej niewątpliwie niepowtarzalnej grupy głosek systemu fonetycznego fascynującego języka polskiego!
W języku polskim wyróżniamy 12 głosek detalizowanych: ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, które po kolei pojawiają się w języku dziecka w raz z jego rozwojem. Tu polecam Ci mój e- book, „Jak rozwija się język dziecka?”, dzięki zawartym tam informacjom, dowiesz się o etapach rozwoju mowy i języka Twojego dziecka!
Głoski dentalizowane różnią się między sobą miejscem artykulacji, stopniem zbliżenia narządów mowy oraz dźwięcznością.
Cechą wspólną natomiast tych spółgłosek jest rozwój. Są to głoski dość podobne brzmieniowo, dlatego w dzieciństwie nie odróżniamy ich od razu. Umiejętność identyfikowania nabywamy stopniowo w raz z rozwojem słuchu fonematycznego!
SYGMATYZM- SEPLENIENIE to określenia wad wymowy głosek detalizowanych. Wyróżniamy:
• Seplenienie międzyzębowe- sigmatysmus interdentaliz, czubek języka wsuwa się między zęby w linii środkowej.
• Seplenienie wargowo- zębowe- sigmatismus labio- dentalis, wydychane powietrze przeciska się przez szczelinę utworzona między górną lub dolną wargą a siekaczami.
• Seplenienie przyzębowe, przednia część języka układa się płasko, powietrze przechodzi szerokim strumieniem.
• Seplenienie boczne, prawostronne, lewostronne, boczne, są to realizacje z niesymetrycznym układem języka, szczelina wytworzona jest z boku.
• Seplenienie krtanione, głoski produkowane w krtani, tzw. szmer krtaniowy.
• Seplenienie wargowe- sigmatismus labialis, gdzie język jest bierny podczas artykulacji.
• Simatismus stridens, gdzie pacjent robi zbyt głęboki rowek językowy, w związku z tym strumień powietrza jest za silny i dźwięki są za ostre w brzemieniu.
Sz ż cz, dż to spółgłoski przedniojęzykowo- zębowe. W ich poprawnej artykulacji bierze udział czubek języka, który tworzy szczelinę bądź krótkie zwarcie i szczelinę z wałkiem dziąsłowym. Boki języka przylegają do dziąseł i zębów górnych, środek tworzy łyżeczkowane zagłębienie. Wargi nieco zaokrąglone podczas artykulacji. Jest to wymowa koronalna. Przy wymowie dorsalnej szczelinę tworzy zwarcie z dziąsłami nie czubek języka a przednia część grzbietu języka.
Najczęstsze wady tych głosek dotyczą realizacji bocznych oraz przyzębowych.
Susbtytuty głosek szeregu szumiącego to: s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, rzadziej t d k f h.
W gabinecie logopedycznym podczas diagnozy ustalamy rodzaj wymowy głosek detalizowanych sz, ż, cz, dż: czy jest to wymowa koronalna, czy dorsalna?
Aby dokonać takiej oceny, prosimy dziecko, żeby wymówiło głoskę sz z czubkiem języka włożonym między zęby trzonowe, jeżeli widzimy grzbiet języka podczas tej próby to dziecko posiada wymowę dorsalną, w drugim przypadku koronalną.
Głoski szeregu szumiącego pojawiają się w rozwoju mowy dziecka jako ostatnie w grupie głosek detalizowanych. Najpierw dziecko będzie realizowało szereg ciszący: ś, ź, ć, dź, potem szereg syczący, a więc: s, z, c, dz, na końcu pojawi się szereg szumiący!
Dziecko ma prawo uczyć się ich do 6 roku życia. Ich pojawienie się związane jest bezpośrednio z rozwojem słuchu fonematycznego.
Ćwiczenia różnicowania słuchowego polegają na nauce umiejętności różnicowania słuchowego poszczególnych szeregów głosek szumiących, np. syk powietrza spuszczanego z balonika- szelest gniecionego papieru.
Ćwiczenia motoryki narządów artykulacyjnych to przede wszystkich umiejętność łączenia trzech ruchów artykulacyjnych: unoszenia koniuszka języka do wałka dziąsłowego, ząbki razem oraz zaokrąglone wargi.
Etap wywoływania głosek szeregu szumiącego to zastosowanie metod mechanicznych. Polecamy dziecku unieść koniuszek języka do dziąseł. Ćwiczenie to powtarzamy codziennie, kilkakrotnie, język podnosi się i opuszcza, następnie dodajemy zaokrąglenie warg. Jest to lekkie zaokrąglenie ja przy wymowie samogłoski o. Zbliżenie do siebie siekaczy to również element obligatoryjny. Łączymy te wszystkie elementy i prosimy pacjenta o naśladowanie szumu drzew, szelestu liści, szumu morza, tak otrzymany dźwięk wprowadzamy do sylab, wyrazów, fraz i zdań. Materiał językowy dobieramy starannie według metodyki logopedycznej, tak by zachować wszystkie zasady podczas terapii.
Logopedyczny Trening Mowy LOGOFUN to idealna propozycja poprawnie dobranych ćwiczeń, wszystkie elementy terapii oraz gwarancja poprawnej metodyki!!! Serdecznie polecam, premiera już jesienią 2019r. !
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, napisz do mnie w panelu kontaktowym!