Pięknie mówić pragnie każdy. Kultura wypowiedzi to ważny czynnik naszego postrzegania przez grupę społeczną.
Dzięki umiejętności pięknego mówienia mamy nieograniczony dostęp do zawodów związanych z głosem: dziennikarz, piosenkarz, aktor, nauczyciel.
A to tylko niektóre z szeregu propozycji, które otwierają szeroko drzwi do edukacji, dobrej pracy, udanego życia.
Śmiało mogę powiedzieć, że poznanie tajników pięknej wymowy to klucz do sukcesu każdego dziecka!
Czy można nauczyć się pięknie i zrozumiale mówić? Czy istnieje tajna receptura, aby odnieść sukces na polu retoryki? Czy istnieją tajniki pięknej wypowiedzi?
Tak! Wystarczy ćwiczyć w domu lub na specjalnie przygotowanych warsztatach, w szkole lub na zajęciach dodatkowych. Nauka czyni mistrza, a doświadczenie czyni rutyną to, co dla niektórych czasem wydaje się trudne!
Kultura żywego słowa, w skład której wchodzi również logopedia artystyczna, medialna, to wszelkie oddziaływania, których celem jest nauka pięknego mówienia, intonowania wypowiedzi z uwzględnieniem aspektów prozodycznych języka, jak również fonetycznych.
Prozodia mowy opiera się na właściwym torze oddechowym, a więc torze przeponowo- żebrowo- brzusznym.
Dla pełnego ukształtowania się prawidłowej prozodii języka niezbędny jest również prawidłowy oddech.
Oddech podparty, który rozluźnia krtań, przez co powoduje prawidłowe ciśnienie podczas przepływu powietrza, to podstawa pięknej wymowy.
W mowie ludzkiej wyróżniamy cechy prozodyczne języka oraz zjawiska prozodyczne. Podstawowe cechy prozodyczne języka to natężenie głosu, barwa, czy wysokość głosu. Do zjawisk prozodycznych zaliczyć należy m.in. intonację, tempo mowy, akcent leksykalny- wyrazowy oraz akcent w zdaniu.
W czasie luźnej rozmowy najbardziej widoczne elementy to miękkie nastawie głosu, artykulacja, dykcja i prozodia wypowiedzi.
Często w literaturze przedmiotu odnaleźć możemy takie pojęcie jak dysprozodia, a więc wszelkie zaburzenia prozodyczne oraz trudności dziecka w odbiorze zjawisk prozodycznych lub w ich ekspresji. Dotyczy to często również wielu dorosłych.
Zaburzenia te dotyczą głównie osób lewo usznych. Związane jest to z filtracją emocji. W prozodii mowy lokujemy przecież emocje!
Intonacja to melodia mowy.
Są to różnice wysokości głosu w czasie. Z językoznawczego punktu widzenia są to również funkcje mowy w postaci oznajmiania, pytania czy rozkazu.
Wśród zjawisk intonacyjnych wyróżniamy takie pojęcia jak kadencja i antykadencja.
Kadencja dotyczy między innymi mocnego spadku intonacji na końcu zdania. W zdaniach oznajmujących w wielu językach świata intonacja zawsze spada na końcu zdania. Jest to zjawisko tak zwanej finalności.
Antykadencja to z kolei kontur rosnący. Dotyczy m.in. pytań o rozstrzygnięcie typu : Idziesz do kina? Idziesz do pracy?
AKCENT leksykalny, akcent stały. W języku polskim przypada na drugą sylabę od końca.
Chciałabym zwrócić uwagę na fakt występowania tak zwanych wyrazów ortonicznych, które zawsze mają akcent.
Wyrazy ortoniczne to samodzielne części mowy, czasownik, rzeczownik i inne. W toku wypowiedzi wyróżniamy również tak zwane wyrazy atoniczne, które w ciągu mownym tracą akcent. Zaliczamy do nich przyimki, zaimki, spójniki, partykuły.
W języku polskim bardzo ciekawym zjawiskiem są tak zwane zestroje akcentowe. To jest połączenia wyrazów ortonicznych oraz atonicznych.
AKCENT frazowy, inaczej akcent rematyczny, logiczny, retoryczny. To zjawiska dotyczące frazy, zdania, wypowiedzi.
Akcent logiczny pełni w wypowiedzi bardzo ważną funkcję, ponieważ nadawca komunikatu świadomie podkreśla ten konkretny, a nie inny fragment wypowiedzi. Kieruje w ten sposób uwagę odbiorcy na określone treści. Akcent retoryczny niesie ze sobą pewien ładunek emocjonalny.
Tempo mowy to ważny wyznacznik zrozumiałości wypowiedzi. Nie jest wskazane mówienie ani zbyt wolne, ani zbyt szybkie. Umiarkowane tempo mówienia zakłada wypowiadanie około 100/150 słów na minutę.
Tachylalia dotyczy zaburzeń mowy polegających na przyspieszonym tempie mówienia.
Bradylalia to zwolnione tempo mowy, występuje np. w jąkaniu lub dyzartrii.
RYTM to regularność, powtarzalność w czasie jednostek akcentowych.
Tak więc struktury prozodyczne wypowiedzi segmentują wypowiedź, dzielą ją na odcinki. Intonacja natomiast dzieli wypowiedź na zdania pojedyncze lub złożone. Akcent wyrazowy pokazuje ile jest wyrazów w takim odcinku wypowiedzi.
Wszystkie aspekty prozodycznej strony języka są nieodłączne dla zrozumiałości wypowiedzi.
Tak to prosta i zarazem złożona recepta na sukces retoryczny w domu, w szkole, w pracy i na co dzień!