Utarte schematy i przekonania nauczycieli to główne ograniczenia na drodze do wdrażania strategii oceniania kształtującego w szkołach.
Często trzymamy się kurczowo niesprawdzonych, a przede wszystkim nieefektywnych metod kształcenia.
Każdy nauczyciel posiada wiedzę na temat tego, jak uczyć skutecznie. Z drugiej strony praktycznie wdraża zawodne od lat sposoby nauczania.
Wiedza nie przekłada się na codzienną praktykę edukacyjną.
Od dawna wiadomo, że uczenie się zachodzi wówczas, kiedy skutecznie diagnozujemy błędy i szukamy sposobu ich naprawienia.
Warto również zwrócić uwagę na dwupętlowy mechanizm procesu uczenia się (D. Schon 1983). To uczenie się poprzez aktywne przetwarzanie informacji zwrotnej płynącej ze środowiska i poszukiwanie rozwiązań innych, które wykraczają poza utarte schematy działania.
Zacznij od opisu stanu, w którym jest szkoła.
Sytuacja uczenia się w twojej szkole, staje się punktem wyjścia do podjęcia wysiłku poszukiwania nowych rozwiązań.
Uczenie się uczniów jest w centrum zainteresowania każdej dobrej szkoły. Ocenianie kształtujące jest jedyną drogą do efektywności tego procesu.
Cele uczenia się są przyjaznym opisem faktów, działań, umiejętności, które chcemy osiągnąć wspólnie z uczniami.
Cele uczenia się pomagają nauczycielom:
- W skutecznym planowaniu i prowadzeniu lekcji,
- W opisywaniu w języku ucznia umiejętności, które zdobędą uczniowie, jak również sposobu zdobycia tych umiejętności, a następnie sposobów weryfikacji, że opanowali ten materiał,
- W wykorzystaniu informacji zwrotnej na temat postępów uczniów w celu doskonalenia procesu edukacyjnego w klasie szkolnej,
- W tworzeniu kryteriów sukcesu oraz przekazywaniu ich uczniom.
Nauczyciel podąża razem z uczniem w procesie uczenia się podczas lekcji. Musi on na bieżąco podejmować decyzje dotyczące metod pracy na podstawie informacji zbieranych na bieżąco podczas lekcji.
Ocenianie kształtujące ma przede wszystkim pozytywny wpływ na uczenie się uczniów. Dzięki celom lekcji wiedzą, w którym kierunku należy iść, a dzięki informacji zwrotnej od nauczyciela, mogą na bieżąco oceniać swoje postępy. To sprawia, że są oni bardziej zaangażowani w proces uczenia się, a przez to biorą odpowiedzialność za całokształt własnej edukacji.
Uczymy się tego, co jest dla nas ważne, co ma dla nas wymiar osobisty. Stąd paląca potrzeba nadawania edukacji wewnętrznego „ja” procesu uczenia się każdego ucznia.
Podświadomie nadajemy znaczenia rzeczom, faktom, umiejętnościom, które mają dla nas sens lub są nam zwyczajnie potrzebne.
Uczmy z perspektywy edukacyjnej mającej znaczenie dla ucznia.
Według Conne. M. Moss i Susan M. Brookhard istnieje dziewięć podstawowych zasad, na których zbudować możemy osobistą edukację ucznia ukierunkowaną na sukces.
Zasada1:
Ustal cele uczenia się uczniów- to podstawa edukacji.
Działania na rzecz edukacji treści i umiejętności istotnych dla ucznia buduje fundament efektywnego kształcenia uczniów.
Konkretne i zarazem ambitne cele wpływają na rozwój uczniów.
Planując edukacyjną podróż musisz określić jej cel, wyznaczyć trasę, a po drodze monitorować postępy uczniów.
Nakreślenie właściwego celu edukacji uczniów ma ogromny wpływ na jej przebieg, a w konsekwencji na jej sukces. To od jego wyboru zależy wybór treści kluczowych ,nauka umiejętności, czy też obranie konkretnego toku rozumowania, który generuje zadawanie pytań.
Głównym zadaniem określania celów uczenia się jest dążenie do brania odpowiedzialności przez uczniów za ten proces.
Uczenie się ze zrozumieniem angażuje uczniów poprzez:
- Umiejętność podziału materiału na małe porcje,
- Nawiązanie do posiadanej już wiedzy,
- Zadawanie pytań,
- Myślenie metapoznawcze,
- Samoocenę,
- Sterowność w uczeniu się.
Zasada 2:
Lekcje są elementem większej całości i składają się na całokształt wiedzy z danej dziedziny.
Cele uczenia się są wynikiem konsekwentnego planowania nauczyciela procesu edukacyjnego. Każdy dobry nauczyciel zastanawia się nad strategią uczenia się z danego przedmiotu, tak by uczniowie dysponowali całokształtem wiedzy i umiejętności.
Aby skutecznie planować cele uczenia się uczniów musisz odpowiadać na następujące pytania:
- Co wiedzą już uczniowie z poprzedniej lekcji?
- W jakim stopniu opanowali materiał?
- Czy mają jakieś pytania?
- Jakie cele czekają jeszcze na nich podczas kolejnych lekcji?
Zasada 3:
Podczas lekcji zawsze miej na myśli obrany cel uczenia się.
Jasny i konkretny cel wyznacza kierunek działań nauczyciela i uczniów podczas lekcji, a także wpływa na poprawę wyników uczniów w nauce.
Spójne cele uczenia się, które są w języku ucznia, wpływają na proces uczenia się i osobiste zaangażowanie uczniów podczas lekcji.
Cele uczenia się są porozumieniem w kierunku ustalenia efektów nauki uczniów.
Zasada 4:
Prezentacja zrozumienia materiału na każdej lekcji sprawia, że uczniowie rozumieją cele uczenia się.
We wprowadzeniu tej zasady pomocne może okazać się pytanie: „Skąd wiem, że moi uczniowie to wiedzą?”
Zakres materiału do opanowania podczas bieżącej lekcji wyznacza ramy działania nauczyciela i uczniów w procesie uczenia się.
Zasada 5:
Bądź towarzyszem drogi, którą pokonują twoi uczniowie w procesie uczenia się.
Początkowa faza lekcji służy krystalizowaniu się celu uczenia się. Podczas kolejnych etapów uczniowie wykonują szereg ćwiczeń, podczas których uczą się. Bardzo ważny jest etap lekcji, podczas którego uczniowie angażują siwe właściwe zrozumienie pojęć i faktów. To tutaj poprzez pytania dają oni nauczycielowi właściwą informację zwrotną na temat efektów procesu uczenia się.
Elementy syklu uczenia się kształtującego:
- Przedstawienie celów lekcji wraz z ich wytłumaczeniem,
- Ćwiczenia praktyczne,
- Prezentacja zrozumienia materiału,
- Kształtująca informacja zwrotna,
- Poprawa wyników pracy.
W tym miejscu dochodzimy do definicji oceniania kształtującego na podstawie C.M. Moos, S.M. Brookhard z 2009roku:
Ocenianie kształtujące definiujemy jako: „aktywny i celowy proces świadomego uczenia się, w którym nauczyciel współpracuje z uczniem, stale i systematycznie zbierając dowody na zachodzący proces uczenia się w celu poprawy wyników ucznia.”
Zasada 6:
Zawsze określaj konkretne, a jednocześnie ambitne cele oraz stale monitoruj ich realizację podczas lekcji.
W edukacji określamy zarówno cele długookresowe, które wyznaczają szeroką perspektywę edukacji uczniów, jak również cele krótkoterminowe, przypisane do realizacji w krótszych jednostkach czasu.
Cele krótkoterminowe dają bliższą perspektywę edukacyjną i pozwalają realizować cele długoterminowe.
Należy zwrócić również uwagę na stopień trudności celów uczenia się, zważywszy na fakt iż wiedza uczniów rozwija się w sposób spiralny.
Wskazywanie uczniom drogi poprzez konstruowanie celów, pomaga budować takie cechy uczniów jak systematyczność, determinacja oraz motywacja do pracy.
Zasad 7:
Ucz swoich uczniów dokonywać samooceny własnej pracy i nauki.
Samodzielne dokonywanie oceny własnej pracy to najwłaściwsza droga do rozwoju uczniów. Poprzez aktywne pytania uczniowie współtworzą lekcję z nauczycielem.
Aktywne uczenie się uczniów z góry zakłada samoocenę własnej nauki. Dzięki kryteriom sukcesu potrafią oni skutecznie ocenić miejsce, w którym się znajdują w kontekście celu ucznia się.
Zasada 8:
Faktyczne działania uczniów podczas lekcji stanowią jednocześnie miarę ich efektów.
Wzniosłe ideały dotyczące uczenia się przez całe życie pozostają jedynie pustym frazesem w zetknięciu z utrwalonymi stereotypami nieefektywnych działań edukacyjnych.
Aby skutecznie sprostać wyzwaniom współczesności należy zmienić edukację w klasie szkolnej. Aktywności uczniowskie podczas lekcji to punkt wyjścia dla budowania postawy otwartej przyszłych obywateli.
Zasada 9:
Doskonalenie procesu uczenia się zaczyna się od właściwego definiowania celów uczenia się.
W tym miejscu zasady zapętliły się, w cudowny i nieoczekiwany sposób łącząc się z zasadą numer 1.
Uczenie się uczniów zaczyna się w momencie poprawnego zdefiniowania celów uczenia się.
Na podstawie: Conne M. Moss, Susan M. Brookhard” „Cele uczenia się. Jak pomoc uczniom zrozumieć każdą lekcję”