Glenn Doman uważa, że najlepszym okresem do rozpoczęcia nauki czytania jest wiek trzech lat.
Osoby, które nauczyły się czytać przed piątym rokiem życia, wyróżniały się w szkole i przewyższały pozostałych inteligencją.
Opracował on metodę nauki czytania znaną w literaturze przedmiotu jako metoda globalna.
Kiedy mały człowiek uczy się czytać, nie tylko szybciej opanowuje tę umiejętność, lecz również rozwija swoje zainteresowania, ciekawość, inteligencję.
Jakie są etapy nauczania czytania metodą globalną oraz zalety wczesnego opanowania tej najtrudniejszej umiejętności w szkole?
„Dzieci mogą czytać słowa gdy mają rok, zdania gdy mają dwa lata i całe książki gdy mają trzy lata” (G. Doman)
Glenn Doman to amerykański fizykoterapeuta, który w latach 1960- 1970 badał dzieci z uszkodzeniem mózgu poszukując metody, która pomagałaby dzieciom nauce czytania.
Jednym z pierwszych zbadanych przez Domana przypadków, było dziecko polskich emigrantów Tomek Łuński, który był chłopcem ze znacznym uszkodzeniem mózgu. Po opracowaniu przeprowadzeniu programu rehabilitacyjnego dla małego pacjenta okazało się, że przyniósł on zaskakujące rezultaty. Chłopiec zaczął czytać.
To skłoniło Domana do rozszerzenia pola swoich badań również na dzieci zdrowe.
Glenn Doman uważał, iż najlepszym okresem do rozpoczęcia nauki czytania jest wiek od 12 do 36 miesięcy, gdyż właśnie wtedy mózg jest najbardziej plastyczny i chłonny na informacje.
Przy pomocy opracowanej przez niego metody zaczęto uczyć czytać setki małych dzieci i trwa to po dziś dzień.
„Jeśli twoje dziecko ma pięć lat, to nauka czytania będzie łatwiejsza, niż gdyby miało sześć. Jeśli ma cztery, łatwiejsza niż gdyby miało pięć, a jeśli ma trzy lata, jeszcze łatwiejsze. Dwanaście miesięcy lub mniej to najlepszy wiek, aby rozpocząć, jeżeli chcesz włożyć najmniej czasu i energii w nauczenie twego dziecka czytania.”
Metoda Glenna Domana zrodziła się, aby służyć jako pomoc dla dzieci upośledzonych. Glenn Doman wiele lat swojej pracy naukowej poświęcił poszukiwaniu metody, która w skuteczny sposób mogłaby pomóc osobom z uszkodzeniami mózgu. Prowadzone przez niego badania i eksperymenty dowiodły, iż dzieci upośledzone są wstanie nauczyć się czytać w bardzo wczesnym wieku. Naturalną więc wydaje się możliwość nauki czytania u zdrowych dzieci.
Proces nauki czytania- czytania globalnego przebiega według ściśle określonych etapów.
Jako środek dydaktyczny używane są tzw. bity informacji, czyli białe kartoniki o odpowiedniej szerokości i długości 10 cm wysokości i 60cm szerokości, litery mają mieć wielkość 8cm, na których napisane są słowa w kolorze czerwonym.
Kolor czerwony przyciąga wzrok szczególnie małych dzieci. Glenn Doman szczególnie wyraźnie podnosi postulat wykształcenia umiejętności skupiania wzroku, czyli tzw. wzrokowej stymulacji.
Jest to pierwszy etap nauki czytania, gdzie najważniejszy wydaje się być właśnie czerwony kolor pisma. W następnych etapach przechodzi się już na czarny.
Nauka czytania według G. Domana odbywać się powinna w pięciu etapach:
I Etap: pojedyncze słowa
Rozpoczyna się od wprowadzenia 15 słów z najbliższego otoczenia, rodziny.
Prezentacja jednego wyrazu połączona jest z głośnym odczytaniem i trwa 1 sekundę – wprowadza się 5 wyrazów tzw. zestaw. Należy je powtarzać 3 razy w ciągu dnia.
W drugim dniu powtarzamy początkowo sesję 3 razy i dodajemy zestaw następnych pięciu słów, które pokazujemy również 3 razy dziennie. Trzeciego dnia dodajemy zestaw następnych pięciu słów.
Teraz uczymy dzieci trzech zastawów słów po pięć wyrazów w każdym zestawie, pokazywanych 3 razy dziennie. Pierwsze 3 zestawy oglądają dzieci przez tydzień.
Po pięciu dniach zaczynamy wymieniać jedno stare słowo z każdego zestawu, układamy nowe i dołączamy dwa nowe zestawy.
II Etap: podwójne wyrażenia
Etap ten rozpoczyna wprowadzenie etykiet z nazwami kolorów. Jest to ważny, pośredni etap pomiędzy pojedynczymi słowami a pełnymi zdaniami.
Ze słów, których wcześniej uczyliśmy dziecko, budujemy wyrażenia dwuwyrazowe, np. sok pomarańczowy, niebieski worek itp.
Wykonanie kart trzeba podzielić na dwa zestawy po pięć wyrażeń w każdym. Po pięciu dniach wycofujemy po jednym wyrażeniu z każdego zestawu i dodajemy nowe.
Na tym etapie czytania potrzebujemy dodatkowych przymiotników. Najlepiej ich użyć w parach przeciwieństw, np. duże – małe, ładne – brzydkie, ciemny – jasny.
III Etap: Proste zdania
Polega na włączeniu nazw czynności do wyrazu lub wyrażenia dwuwyrazowego i utworzenie krótkiego zdania np. Mama skacze. Proste zdania tworzymy również, dorabiając do kilku kart słowo „jest”. Stwarza to możliwość układania dowolnych zdań. Można także zrobić zestaw pięciu zdań. Po kilku dniach dodajemy dwa nowe zdania, wycofując jednocześnie dwa stare.
Można również wykonać książeczkę z prostych zdań. Taka książeczka powinna zawierać pięć zdań z ilustracjami do każdego zdania. Powinna mieć wymiary 20 x 45 cm oraz czerwone litery o wysokości 5 cm.
Zapisana strona powinna poprzedzać obrazek i być oddzielona od ilustracji. Książka ma na początku 10 stron czytanych 2,3 razy dziennie.
IV Etap: rozbudowane zdania
Etap IV to rozbudowane zdania wyrażające bardziej złożoną myśl. Etapem poprzedzającym czytanie rozbudowanych zdań jest wprowadzenie przyimków „w”, ” na”, „do” itp. – początkowo w dwuwyrazowych zdaniach, później włączone są w rozbudowane zdanie.
V Etap : książki
Książka dla dzieci musi spełniać określone warunki
- Powinna zawierać słownictwo od 50 do 100 słów.
- Powinna mieścić nie więcej niż jedno zdanie na jednej stronie.
- Litery nie mogą być mniejsze niż 2 cm.
- Tekst powinien poprzedzać ilustrację i znajdować się na oddzielnej stronie. Dziecko musi przewrócić stronę, żeby zobaczyć ilustrację po przeczytaniu zdania.
Książkę należy wykonać samodzielnie lub skorzystać z gotowej pod warunkiem, że spełnia wyżej wymienione warunki.
Według Glenna Domana nauka czytania to element dziecięcej zabawy, jest to tzw. zabawa w czytanie.
Doman sformułował zasady będące gwarantem sukcesu nauki czytania:
1.Zacznij w możliwie najmłodszym wieku.
2. Bądź zawsze radosna.
3. Szanuj swoje dziecko.
4. Ucz tylko wtedy, gdy ty i twoje dziecko jesteście szczęśliwi.
5. Skończ zanim twoje dziecko chce skończyć.
6. Pokazuj materiały szybko.
7. Często wprowadzaj nowe materiały.
8. Wykonuj program systematycznie
Wykorzystanie metody Glenna Domana w pracy z dziećmi z upośledzeniem umysłowym
W metodzie Domana nauka czytania pełni ważną rolę w stymulacji rozwoju dziecka.
Informacje płynące drogami wzrokowymi i słuchowymi usprawniają ich funkcjonowanie, wpływające jednocześnie na pracę mózgu. Doskonali się i rozwija percepcja wzrokowa.
Rozwija się system pojęć, podnosi się poziom wiedzy i inteligencja.
Czytanie jest jednym z elementów procesu rewalidacyjnego. Wielość sesji czytania wpływa na osłuchanie się z prawidłowym wzorcem artykulacyjnym słowa, ćwiczy słuch, różnicowanie wzrokowe oraz czynną artykulację dzieci poprzez powtarzanie ćwiczonego słowa.
Z koncepcji G. Domana mogą korzystać w szczególności dzieci z zaburzoną analizą i syntezą słuchową, gdyż nie potrafią one wyróżnić poszczególnych dźwięków z potoku słów.
Zasadne wydaje się zastosowanie koncepcji G. Domana w nauce czytania u tych dzieci ze względu na brak umiejętności dokonywania analizy i syntezy wyrazów. Ponadto, u dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, występują niedomagania w sferze uczuciowo-emocjonalnej.
Tymczasem autor tej koncepcji proponuje nauczanie przez zabawę, podkreślając, by zakończyć naukę, gdy kończy się radość z czytania.