Cele uczenia się są drogowskazem dla uczniów.
Umiejętne formułowanie celów uczenia się w języku zrozumiałym dla ucznia, przybliża mu wiedzę o świecie, która zawarta jest w podstawie programowej.
Jak poradzić sobie z formułowaniem celów uczenia się, tak by stały się dla uczniów kierunkiem indywidualnego rozwoju?
Przede wszystkim zacznijmy od podstawowych założeń.
Cel dydaktyczny a cel uczenia się- mała różnica robi znaczenie.
Cele dydaktyczne skrajnie różnią się od celów uczenia się.
Cele uczenia się są dla ucznia powodem, dla, którego odbywa się lekcja.
Cele dydaktyczne podyktowane są realizacją podstawy programowej.
To dwa różne rodzaje celów.
Cele uczenia się biorą swój
Ambitne cele uczenia się biorą swój początek z celów dydaktycznych, ale opisują za pomocą obrazów i słów sens lekcji w języku ucznia. Są one drogowskazem, dzięki któremu uczniowie przyswoją niezbędną wiedzę i umiejętności. Cele uczenia się uruchamiają również procesy myślowe oraz budują ścieżkę ucznia się, po której porusza się uczeń.
Ścieżki uczenia się.
Popularne w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku pojęcie ścieżek uczenia się, u progu trzeciego dziesięciolecia nie traci nadal na znaczeniu.
Każda ścieżka uczenia się zawiera kroki, które stopień po stopniu budują wiedzę w umyśle ucznia.
Przykładowe kroki w ścieżce uczenia się:
- Czego nauczyli się uczniowie z poprzedniej lekcji?
- Na czym można budować ich dalszą wiedzę?
- Jaką wiedzę, umiejętności należy powtórzyć, pogłębić, poćwiczyć?
- Czego nauczą się uczniowie podczas bieżącej lekcji, tak, żeby mogli zrozumieć kolejne partie materiału, omawiane na przyszłych lekcjach?
- Dokąd podążają uczniowie?
- Czego powinni się nauczyć przed kolejnymi lekcjami, na których poznają nowe zagadnienia, nowy materiał?
Wielu nauczycieli zadaje sobie pytania, w jaki sposób określić cel uczenia się, tak żeby był on drogowskazem dla uczniów?
Poniżej prezentuję cztery kroki dla efektywnej konstrukcji celów uczenia się.
Po pierwsze- określ kluczowe treści lekcji.
Nie chodzi tutaj jedynie o wypisanie definicji, pojęć, czy punktowe zapisanie faktów. Należy raczej pokazać je uczniom w jak najszerszej perspektywie. Przyjrzeć się im pod mikroskopem, podzielić na porcje zjadliwe dla ucznia.
Wiedza obejmuje nie tylko pojęcia, ale również zasady, procedury, instrukcje działania. Warto zwrócić uwagę na rdzeń lekcji w perspektywie celów krótkoterminowych ,ale również długoterminowych.
Budowanie umiejętności staje się w tym kontekście ważnym elementem składowym pierwszego kroku w konstruowaniu celów uczenia się. Umiejętności uczniowskie mogą skupiać się wokół zadawania pytań, budowania zarysu, grafu, wykresu, podsumowywania.
Po drugie- określ procesy rozumowania.
Z pomocą przychodzi nam tutaj taksonomia Boolma, z pytaniami kluczowymi o procesy umysłowe, które pozwolą uczniom poszerzyć swoją wiedze i potrafią. Warto również zwrócić uwagę na rozumienie głębokie, tak, by uczniowie uczyli się analizować, przeformułowywać, czy wykorzystywać zdobytą wiedzę w nowych kontekstach.
Po trzecie-postaw na jasną prezentację rozumienia materiału.
Prezentacja zrozumienia materiału zawiera z jednej strony poszerzenie wiedzy i umiejętności uczniów, a z drugiej strony dostarcza dowodów na tą wiedzę i umiejętności.
Należy jednaj pamiętać, że prezentacja rozumienia materiału nie jest tożsama z celami uczenia się. Prezentacja rozumienia materiału stanowi jedynie sposób możliwej nauki uczniów podczas lekcji oraz prezentacji efektów tej nauki.
Nauczyciel musi umiejętnie dobrać do lekcji, do danej grupy uczniów sposób prezentacji rozumienia materiału. Jest to kluczowe dla zaangażowania uczniów, a tym samym procesu uczenia się.
Nauczyciel występuję tutaj w roli mentora, który zna cały proces poznawania danej partii materiału i dokładnie wie, czego uczniowie muszą się nauczyć?
Uczniowie uwzględniają podczas lekcji, zarówno to co się już wcześniej nauczyli, jak też nowy materiał.
Dobre wykonanie prezentacji rozumienia materiału jest dowodem na uczenie się uczniów.
Po czwarte- przedstaw cele uczenia się.
To prosty i zrozumiały komunikat dla uczniów, który precyzuje czego konkretnie będą się uczyli uczniowie na zajęciach.
Cele uczenia się określają wiedzę i umiejętności uczniów podczas prezentacji zrozumienia materiału.
W procesie jego konstruowania warto mieć na myśli trzy elementy: cel dydaktyczny, cel uczenia się oraz prezentację zrozumienia materiału.
Elementy konstruowania skutecznych celów uczenia się.
- Język, który jest przyjazny uczniom.
Komunikowanie się z uczniami za pomocą krótkich i zrozumiałych dla nich komunikatów jest podstawą sukcesu w nauczaniu. Używanie przez nauczycieli zrozumiałych dla uczniów słów, służy procesowi uczenia się.
Używanie słów, które w prosty sposób tłumaczą uczniom skomplikowane terminy lub zjawiska w połączeniu z komunikatem „ja, my” stanowi jedno z podstawowych kryteriów konstruowania celów uczenia się.
Clarke (2001) dodatkowo jest zwolennikiem zwrotu zaczynającego się od „uczymy się”, „potrafię”. Cele uczenia się muszą być sformułowane w języku ucznia.
- Przykłady.
Przykłady są doskonałą formą obrazowania celów uczenia się. Znajdowanie adekwatnych przykładów do celów daje uczniom szansę na zrozumienie materiału.
Celu obrazowania celów uczenia się warto znaleźć bliskie sytuacje z prawdziwego świata, posłużyć się diagramem, czy doświadczeniem z życia codziennego. Wartościowa będzie również prezentacja konkretnej umiejętności, czy projekcja filmu.
Cel dydaktyczny, poprzez parafrazę, czy użycie zrozumiałego dla uczniów słownictwa może służyć jako cel uczenia się.
Zarówno przytaczanie konkretnych przykładów, jak również praca z wykorzystaniem doświadczeń uczniów jest wartościową ścieżką dydaktyczną obraną przez nauczyciela i wspiera uczenie się uczniów.
Na podstawie: Conne M. Moss, Susan M. Brookhard” „Cele uczenia się. Jak pomoc uczniom zrozumieć każdą lekcję”