DYSLALIA to patologia mowy dotycząca artykulacji.
Terminem tym określa się wady wymowy.
Dziecko dyslaliczne charakteryzuje się jako dziecko z wadami wymowy.
Zastanówmy się nad tym jak można podzielić wady wymowy u dzieci?
Niektórzy autorzy nadali temu terminowi inne znacznie np. Irena Styczek.
Traktuje ona dylalię jako zejściową postać alalii prolongaty- opóźnienie rozwoju mowy (alalia- brak mowy, mówienia).
Jeśli dziecko już zaczyna trochę mówić, to Styczek mówi, że alalia przechodzi w dyslalię. W jej rozumieniu dotyczy wszystkich podsystemów języka.
Według L. Kaczmarka dyslalia to wady wymowy. Nieprawidłowa artykulacja to defekt ogranicza wybór zawodu.
KLASYFIKACJE ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE:
KLASYFIKACJA ILOŚCIOWA L. KACZMARKA:
JEDNORAKA nieprawidłowa realizacja jednego fonemu r
DYSLALIA WIELORAK nieprawidłowa realizacja dwu i więcej fonemów
CAŁKOWITA brak realizacji fonemów pozostaje melodia
PROSTA nieprawidłowa realizacja jednej cechy dystynktywnej
DYSLALIA ZŁOŻONA nieprawidłowa realizacja dwu i więcej cech dystynktywnych
Wyrazy odróżniamy od siebie poprzez cechy dystynktywne głosek np. kółka- bułka, pas –bas (miejsce artykulacji).
Przy deformacjach, nie zmienia się cecha dystynktywna, a więc znaczenie wyrazu.
Celem klasyfikacji ilościowych Kaczmarka jest porządkowanie.
KLASYFIKACJA ILOŚCIOWA: ANTONI PRUSZEWICZ (LEKARZ FONIATRA)- CEL : próba oceny zrozumiałości wypowiedzi
- Bełkotanie izolowane: wadliwa realizacja jednej głoski, mowa dobrze zrozumiała
- Bełkotanie częściowe: wadliwa realizacja niewielu głosek; zrozumiałość mowy nieznacznie zmniejszona.
- Bełkotanie wielorakie: wadliwa realizacja wielu głosek; zrozumiałość mowy znacznie zmniejszona.
- Bełkotanie uogólnione: zaburzenie wymowy niektórych samogłosek i niektórych spółgłosek; mowa zupełnie niezrozumiała.
Ćwiczenia zaczynamy od samogłosek.
KLASYFIKACJE JAKOŚCIOWE są najsensowniejsze, najstarsze terminy grupy wad.
KLASYFIKACJA FONIATRYCZNA JAKOŚCIOWA:
- PARALALIA: zastępowanie głosek fonemów s-sz, r-l, t-k, niedokształcenie.
- DYSLALIA: WŁAŚCIWA: zniekształcenie głosek, fonem zachowany, artykulacja zaburzona.
- MOGILALIA: opuszczanie
Jeśli dziecko ma 7 lat, a zastępuje głoski to jest to wada wymowy, jeśli mniej niż 7 to jest to rozwojowe.
ROTACYZM: RERANIE ( termin niedobry)
– zastępowanie r-l to PARAROTACYZM
– Gardłowe, policzkowe, szczękowe, dwuwargowe r to- ROTACYZM WŁAŚCIWY ( zniekształcenia głoski r. stąd rotacyzm gardłowy, policzkowy, szczękowy itp. 30 różnych rotacyzmów. Języczkowe r ma np. Nina Terentiew.
– opuszczanie r to- MOGIROTACYZM
-wady s, z, c, dz to sygmatyzm SEPLENIENIE
PARASYGMATYZM- zastępowanie
SYGMATYZM WŁAŚCIWY: boczny, międzyzębowy
Jest 12 głosek detalizowanych ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż. Wady wszystkich głosek detalizowanych to sygmatyzm.
LAMBDACYZM: WADLIWA REALIZACJA GŁOSKI L
KLASYFIKACJA KANII- jakościowa, językoznawcza
Podstawy językoznawczej klasyfikacji zaburzeń mowy:
- Prozodia mowy
- Artykulacja
- Struktura wyrazu
- ZABURZENIA PARADYGMATYCZNE
- SUBSTYTUCJE= PARALALIA (zastępowanie)
-TYPOWE: WYNIKACJĄCE Z ROZWOJU MOWY DZIECKA
– SUBSTYTUCJE NIETYPOWE: zastępowanie ś, ź, ć, dź w 6 r. ż. Jest nietypowe, tata= kaka itp.
- DEFORMACJE= DYSLALIA WŁAŚCIWA
- ELIZJE= MOGILALIA, brak głoski, nie ma jej w wymowie pacjenta.
- ZABURZENIA SYNTAGMATYCZNE- dotyczą struktury, budowy wyrazu. Nie wystarczy dobrze wymawiać głoski, żeby dobrze posługiwać się językiem.
- ZABURZENIA PIERWOTNE:
- zmiany ilościowe sprawdza się czy w wyrazie jest tyle samo elementów:
- opuszczenia głosek, sylab, np. anki= sanki, ilala= gitara, amochód= samochód, ovel= rover. Skrócenia są normalne na pewnym etapie rozwoju języka, wyrazy dwusylabowe.
- Redukcje grup spółgłoskowych: dziecko nie realizuje połączeń dwuspółgłoskowych, świadczy to o opóźnieniu rozwoju mowy.
T C S L(PÓŁOTWARTA)
(ZWARTA)(ZWARTOSZCZEL.)(SZCZELINOWA)
Mleko
Lodówka
Truskawka
Krzesło
Spodnie
Wanna
Pszczoła
Stół
TT CT ST LT WYPADA TA GŁOSKA, KTÓRA MA
TC CC SC LL WIEKSZY STOPIEŃ OTWARCIA
TS CS SS LS
TL CL SL LL
SPRAWDZAMY JAK WYGLĄDAJA GRUPY SPÓŁGŁOSKOWE:
-W NAGŁOSIE
-W ŚRÓDGŁOSIE
– W WYGŁOSIE
ANALIZUJEMY MATERIAŁ, ŻEBY WYZNACZYĆ KIERUNKI TERAPII.
- Zmiany jakościowe: np. ićki= rękawiczki,( dziecko realizuje skróconą wersję wyrazu)
- Upodobnienia: ślipka= ślifka
Upodobnienia całkowite: nieduże różnice między sąsiadującymi głoskami np.: fotusy= kwiatuszki
Upodobnienia na odległość: wawłwan= bałwan, tytlina= cytryna, kraktor= traktor, ugurki- ogurki, ułówek- ołówek
- Odpodobnienia: xfiatek: kwiatek, tsyjdzies= przyjdziesz, ktonska= książka, doxtor= doktor, xto= kto, xtóry= który
– przestawki: durszlak= druszlak, muld się =mudl się, u dzieci na pewnym etapie rozwoju , kiedy nie mają one jeszcze utrwalonej struktury wyrazu są normalne. Jeśli 8 latek nie pamięta struktury wyrazu to jest to opóźnienie rozwoju mowy.
Jatro= radio- wszystkie elementy są ale nie w tej kolejności co trzeba.
- Zmiany kombinowane: ilościowe+ jakościowe, np. redukcja grupy i przestawka: azon= zając
- Zmiany niesystemowe: np. xaxy= rękawice, są to zaburzenia będące wyrazem opóźnienia rozwoju mowy, tkwią w dziecku
ZABURZENIA WTÓRNE: pierwotne były spowodowane niedojrzałością mózgu; opóźnienie rozwoju mowy. Wtórne zaburzenia są spowodowane substytucją.
Np. nit= nikt– to nie jest redukcja grupy tylko brak realizacji k
W takich przypadkach najpierw trzeba nauczyć dziecko k wymawiać. K= t, g= d, grzmi= dżmi, dźmi
Trzeba zauważyć czy system substytutów, nie przyczynił się do powstania nowych grup spółgłoskowych.
KASYFIKACJA BARABARY OSTAPIUK: językoznawcza.
- Dyslalia fonetyczna: , głoska normatywna fonemowo, nienormatywna fonetycznie, zmiania się fonem np. safa= szafa ( substytucje, paralalie)
- Dyslalia fonemowo- fonetyczna: i fonem szwankuje i postać fonetyczna wyrazu, np. safa ( międzyzębowe s)
- Dyslalia parafonetyczna, pozafonemowa: głoska zawiera cechy dystynktywne róznych klas głosek np. ł, r, l- nie wiadomo
- Dyslalia pseudofonetyczna parafonemowa: zachowanie dźwiękowe trudne do określenia jako głoska np. zwarcie krtaniowe
- Dyslalia pozafonetyczna pozafonemowa: brak realizacji głoski, zero fonetyczne.