Informacja zwrotna to perpetuum mobile skutecznej edukacji.
Uczenie się jest zależne od kształtu informacji zwrotnej kierowanej do ucznia.
Dobrze skonstruowana informacja zwrotna daje uczniowi wiedzę o tym, gdzie jest w procesie uczenia się?
Odległość od wiedzy posiadanej do wiedzy, którą osiągnąć powinien uczeń określić można poprzez metaforę „luki”.
Metafora luki.
W procesie uczenia się najlepiej odwołać się do metafory luki. W tej koncepcji ważna jest wiedza ucznia na wejście oraz miejsce do którego chcemy go doprowadzić.
Kryteria sukcesu determinowane są przez kolejne kroki, które musi wykonać uczeń, aby osiągnąć cele uczenia się.
Droga uczenia w procesie edukacyjnym usłana jest przeszkodami. Dzięki informacji zwrotnej, otrzymywanej przez nauczyciela, uczeń wie, co musi zrobić, aby skutecznie się uczyć.
Funkcje informacji zwrotnej.
- Zmniejszenie luki,
- Koncentruje uwagę na zadaniu,
- Kieruje uwagę na istotne elementy i procesy podczas uczenia się,
- Stanowi źródło dysonansu poznawczego, jak również źródło motywacji,
Istnieją różne formy i sposoby udzielania informacji zwrotnej.
Warto angażować przy jej udzielaniu emocje ucznia, jego motywację, czy poddawać w dyskusję różne aspekty omawianych zagadnień.
Nauczyciele udzielają uczniom potrzebnych do pracy wskazówek i instrukcji, podpowiadają strategie wykorzystywane podczas uczenia się oraz wybierają odpowiedni czas na lekcji do jej przekazania uczniom.
Informacja zwrotna wykorzystuje popełniane przez uczniów błędy, jako źródło nauki i wyznaczenia kierunku pracy ucznia.
Popełnianie błędów dotyczy wszystkich uczniów, zarówno tych słabych, jak również zdolnych. Błąd jest nauczycielem ucznia, dzięki któremu obiera on właściwy kierunek na drodze do sukcesu edukacyjnego.
Trzy pytania kluczowe.
Informacja zwrotna odpowiada na trzy pytania:
- Jakie są moje cele uczenia się?
- Jakie kroki muszę wykonać na drodze do osiągnięcia celów uczenia się?
- Jakie działania muszę podjąć, by robić większe postępy?
Jakie są moje cele?
Pierwsze pytanie odnosi się do uświadomienia sobie celów uczenia się. Dokąd zmierzam? To częste i niełatwe do zdefiniowania pytanie, które ma ogromny wpływ na lekcje.
Cele uczenia się grupują się wokół umiejętności i zrozumienia wiedzy.
Cele uczenia się odnoszą się również do wyzwań i zobowiązań uczniowskich.
W jaki sposób je osiągam?
Drugie pytanie zawiera samoocenę ucznia w kontekście wykonywanego zadania. To kluczowe pytanie w kontekście realizacji podstawy programowej. Przez to pytanie uczniowie najczęściej otrzymują od nauczyciela informację zwrotną na temat czynionych postępów.
Jakie są kolejne kroki?
Trzecie pytanie nawiązuje również do procesów samoregulacji, a więc obserwowania własnej nauki.
Informacja zwrotna informująca ucznia o kolejnych krokach jest często wyzwaniem, dzięki któremu uczeń może się rozwijać.
Trzy powyższe pytania dotyczą kwestii zadań, procesu jak również samoregulacji w uczeniu się uczniów.
Poziomy budowania informacji zwrotnej odpowiadają fazom uczenia się.
Poziom pierwszy: zadanie i jego efekty.
Przy formułowaniu informacji zwrotnej do uczniów na poziomie pierwszym koncentrujemy się na faktach, wiedzy, rezultatach.
Spełnia ona funkcję informacyjną. Dotyczy na przykład prawidłowych i błędnych odpowiedzi, których udzielają uczniowie.
Przykład: Twoim celem było wykonanie plakatu na temat swoich zainteresowań. Miałeś za zadanie zadać pytanie w języku niemieckim, jakie są twoje zainteresowania. Następnie miałeś odpowiedzieć pełnym zdaniem, wykorzystując przynajmniej trzy poznane zwroty.
Zaproponowałam również, abyś wyszedł poza poznane na lekcji słownictwo i odniósł się do zainteresowań, które nie były omawiane na lekcji. Musisz uzupełnić swój plakat o hobby, które masz lub które chciałbyś mieć. Przygotuj się również do ustnej prezentacji treści plakatu.
Drugi poziom: proces.
Na tym poziomie nauczyciel udziela wskazówek dotyczących uczenia się, podaje alternatywne rozwiązania lub strategie uczenia się.
Uczeń zyskuje pewność, że dobrze wykonuje zadanie lub powinien zweryfikować sposób postępowania w zadaniu.
Informacja zwrotna na tym poziomie przybiera formę na przykład pytania szczegółowego, które kieruje nauczyciel do ucznia.
Przykład: Twój plakat przedstawia zainteresowania wraz z pytaniem. Czy możesz wyjaśnić użycie osobowe czasownika w tym pytaniu? Odmianę czasownika omawialiśmy na początku tego działu.
Trzeci poziom: samoregulacja.
Ten poziom informacji zwrotne służy rozwojowi u uczniów samooceny i samoregulacji własnych procesów uczenia się.
Informacja zwrotna rozpala w uczniu myślenie na temat uczenia się i zachęca go do głębokiej analizy zadania.
Przykłady: Dlaczego popełniłeś ten błąd? Jak mógłbyś to zrobić inaczej? Co jeszcze mógłbyś zaproponować, żeby rozwiązać ten problem? Opisz drogę, jak do tego doszedłeś?
Na podstawie: J. Hattie „Widoczne uczenie się dla nauczycieli”.