W jaki sposób język organizuje świat?
Aby odpowiedzieć na to pytanie zacząć należny od definicji jądra wyrazu.
Znaczenie to pole o określonej strukturze, tzw. jądro wyrazu.
Element centralny wokół którego skupione są inne elementy.
Stąd przykłady lepsze znajdują się zazwyczaj bliżej jądra, ponieważ dzielą z nim więcej cech wspólnych.
Struktura znaczenia jest uniwersalna, czyli niezależna od rodzaju języka.
Co to znaczy, że treść znaczenia ma charakter uniwersalny. Owoce to we wszystkich językach świata jabłko, gruszki, czereśnie, mango i papaje.
E. Roch, twórczyni teorii kategorii semantycznych, zbadała na kategoriach percepcyjnych znaczenia wyrazów. Najpierw wykorzystała te najprostsze, tzn. kształt i kolor. Później badała również kategorie niepercepcyjne: ptaki, owoce, pojazdy.
Okazuje się, że najbardziej typowe przykłady kategorii semantycznych opanowuje człowiek najwcześniej. Następnie dąży do coraz większej specjalizacji znaczeniowej wyrazów we własnym słowniku.
PROTOTYPY KATEGORII MAJĄ CHARAKTER UNIWERSALNY.
Da się zatem uzasadnić istnienie prototypów w kategoriach percepcyjnych, takich jak kolor i kształt. W przypadku kategorii niepercepcyjnych brzmi to trochę abstrakcyjnie.
Prototyp kształtuje się w interakcji dorosłego z dzieckiem. Dorosły wprowadza dziecko w świat kultury, a więc również w świat języka.
Według E. Roch istnieje taka struktura kategorii podstawowych, ale nie wiadomo dlaczego istnieją kategorie poboczne, np. owoce, ptaki.
TRZY TYPY NAZW, A WIĘC TRZY POZIOMY ORGANIZACJI ŚWIATA.
Owoce
Jabłko
Antonówka
Kierunek rozwoju językowego przebiega zawsze w ten sam sposób. Od poziomu podstawowego, po przez poziom wyższy, aż do najwyższego.
W języku polskim istnieje około 120 tysięcy jednostek leksykalnych.
Poziom leksykalny jest jednym z podsystemów języka.
Fonemy łatwo jest opisać i jest ich skończona ilość, mianowicie około 40.
W miarę rozwoju człowieka przybywa również mu słownictwa. Zmiana ta ma charakter narastający. Dodatkowo istnieje mnóstwo wyrazów, które zapożyczamy, kalki z innych języków. Istnieją również języki techniczne.
Już w starożytnej gramatyce rzymskiej „Portes Orationis” wyróżniono 10 klas językowych: rzeczownik, czasownik, przymiotnik, przysłówek, liczebniki, spójniki, zaimki, partykuły oraz wykrzykniki.
Przyjęto kryterium semantyczne.
Rzeczowniki to nazwy rzeczy. Cechą podstawową tej klasy wyrazów jest nazywanie. Nazywają one materię ożywioną i nie ożywioną.
Czasowniki opisują nazwy czynności, procesów i stanów.
Przymiotniki określają cechy rzeczy, podczas gdy przysłówki nazywają cechę czynności, procesów i stanów. Wskazują również na stopień natężenia cechy.
Zaimek to imienna część mowy, rzeczowników, przymiotników, liczebników. Jest to również wielofunkcyjna część mowy.
Liczebnik określa ilość, miejsce rzeczy w szeregu.
Wykrzykniki wyrażają emocję i wolę.
Partykuły łączą się z innymi wyrazami, tworząc całe wypowiedzenie. Jej zadanie to wzmacniać lub ograniczać wyraz, treść i znaczenie.
Przyimek jak sama nazwa wskazuje występuje przy imieniu. Określa również przestrzeń i czas, wyznacza przypadek, np. na stole, na stół. Może również pełnić różne funkcje gramatyczne.
Spójnik natomiast spaja. Łączy wyrazy lub zdania, to stricte funkcja gramatyczna.
Osiem części mowy pełni funkcję semantyczną, tylko dwie części mowy pełnią funkcję gramatyczną.
Powyższe 10 klas łączy się w wyrazy odmienne i nieodmienne.
Wyróżniamy 5 odmiennych części mowy oraz 5 nieodmiennych części mowy.