Problemy z wymową dziecka mogą dotyczyć wielu kwestii, prozodii, niepłynności mówienia, słuchu, wad zgryzu, jak również artykulacji.
Kiedy oceniamy wymowę dziecka zwracamy uwagę przede wszystkim na kryteria słuchowe oraz artykulacyjne systemu fonologicznego dziecka.
Jest wiele testów i kwestionariuszy do badania wymowy dziecięcej. Niektóre z nich skupiają się na porządkowaniu głosek, a więc na kryterium fonetycznym. Takim kwestionariuszem jest na przykład „100 wyrazów artykulacyjnych” Ewy Krajny, gdzie głoski podzielone są ze względu na miejsce artykulacji. Problemy związane z wymową ujęte są całościowo na przykład w „Logopedycznym teście przesiewowym” opracowanym przez S. Grabiasa, Z. M. Kurkowskiego i T. Woźniaka. Jest to narzędzie kompleksowe, z którego osobiście często korzystam.
Problemy logopedyczne u dzieci skupiają się przede wszystkim na inwentarzu fonemów- zaburzenia paradygmatyczne lub na zaburzeniach struktury wyrazu- zaburzenia syntagmatyczne. Pisałam o tym dość szeroko w poprzednim artykule. Dziecko nie posiada w swoim zasobie fonemowym określonej głoski, zastępuje ją lub opuszcza. Jego wymowa może również charakteryzować się tym, że nie realizuje grup spółgłoskowych, ponieważ jego aparat artykulacyjny nie jest dostatecznie wyćwiczony.
Przykłady:
s=c, sanki= canki, miska= Micka, szalik- Calik
ućtawka= huśtawka, miś= mić
Wyżej wymienione przykłady dotyczą według klasyfikacji foniatrycznej osi paradygmatycznej języka i są to paralalie- sygmatyzm.
Inne przykłady zaburzeń:
• L- j, lizak= jizak- lambdacyzm
• K- t, kot= tot, koza- toza- kappacyzm
• R- l, rower= lowel, truskawaka= tluskawka- rotacyzm
• Głoski dentalizowane (s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź)- sygmatyzm
Problemy logopedyczne dziecka mogą polegać również na opuszczaniu głoski. Są to tak zwane ELIZJE, które charakteryzują się tym, że dziecko w swoim zasobie nie posiada określonej głoski. Elizje dzielimy na pełne i niepełne. Elizja pełna dotyczy braku określonej głoski we wszystkich pozycjach w wyrazie: nagłosie, śródgłosie i wygłosie. Elizja niepełna jest wtedy, kiedy w niektórych pozycjach w wyrazie głoska jest, a w innych nie ma. Często w logopedycznej klasyfikacji zaburzeń mowy używamy terminu ELIZJE SYNTAGMATYCZNE. Dotyczą one uszczupleń struktury wyrazy. W takich przypadkach sprawdzamy najpierw inwentarz fonemów pacjenta, a następnie sprawdzamy pozycję, w której występują uszczuplenia.
Często spotykamy różne postacie DYSLALII WŁAŚCIWEJ, która charakteryzuje się tym, że dziecko deformuje, zniekształca określone głoski lub grupy głosek.
Terapia logopedyczne zawiera się w 3 słowach: PRZYGOTUJ, WYWOŁAJ, UTRWAL.
Przygotowujemy dziecko do wywołania dźwięku poprzez ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia buzi i języka oraz ćwiczenia słuchowe. Brakujące fonemy wywołujemy wykorzystując metody fonetyczne, polegające na przekształceniu innego dźwięku, lub mechaniczne. Wywołane głoski zawsze utrwalamy w sylabach, wyrazach, złożeniach, zdaniach i swobodnych wypowiedziach dziecięcych.
Zasady pracy korekcyjnej:
1. Zawsze zaczynamy od dźwięku, który w naturalnym rozwoju mowy dziecka pojawia się najwcześniej.
2. Pracujemy z dźwiękiem, nad którym pacjent już pracuje, sprawdzamy, czy dobrze różnicuje dany dźwięk słuchowo, chodzi tutaj o na przykład realizacje dźwięczne i bezdźwięczne.
3. Pracę logopedyczną z dzieckiem zaczynamy od dźwięku, którego wadliwa postać jest mniej utrwalona.
4. Pracując nad zaburzonym szeregiem detalizowanym, na przykład w obrębie głosek sz, ż, cz, dż, zawsze sprawdzamy, który z tych dźwięków dziecku najłatwiej wychodzi i od tego zaczynamy pracę.
Powodzenia!!!