Jednym z obowiązków dyrektora szkoły są obserwacje lekcji nauczycieli.
W ciągu roku dyrektor odwiedza nauczycieli i uczniów na lekcjach prowadząc obserwacje.
W zależności od planu nadzoru pedagogicznego, różny może być cel obserwowanych zajęć i szerokie spektrum pytań kluczowych.
Pełna świadomość obserwacji lekcji daje możliwość zwrócenia uwagi na momenty kluczowe, np. stosowanie przez nauczyciela oceniania kształtującego, aktywizujących metod pracy lub kształtowanie kompetencji kluczowych.
Obserwacja zajęć edukacyjnych służy rozwojowi szkoły.
W przepisach prawa oświatowego nie ma określonych zasad przeprowadzania obserwacji. Nigdzie nie znajdą Państwo odpowiedzi na pytanie ile powinna trwać obserwacja?
Dyrektor szkoły musi określić harmonogram obserwacji w planie nadzoru pedagogicznego. W harmonogramie można sprecyzować ogólne zasady prowadzenia obserwacji w danym roku szkolnym, tzn. uwzględnić cel, kryteria, NAZOBEZU.
Można również wykorzystywać obserwację doraźnie, np. jeżeli powstał problem w szkole.
Dyrektor wypełniając zadania z nadzoru pedagogicznego, ma pełną autonomię w doborze metod i określaniu warunków prowadzenia nadzoru. Obserwacja jest jedną z metod badawczych, którą stosuje się w naukach społecznych.
W literaturze przedmiotu wyróżnia się kilka typów obserwacji:
- stopień ingerencji obserwatora w obserwowane sytuacje,
- jawna – niejawna,
- uczestnicząca – nieuczestnicząca,
- kontrolowana-niekontrolowana,
- sposoby rejestracji,
- sposób analizy oraz czasem trwania.
Przez obserwację zyskujemy obraz pracy nauczycieli w warunkach naturalnych. Możemy również obserwować styl pracy nauczyciela, zaangażowanie uczniów, motywację do pracy oraz wiele innych kluczowych dla procesu edukacyjnego czynników.
Obserwacja:
- Powinna być obiektywna (dostarczać danych, które ktoś inny może sprawdzić; znając ustalenia, jak przeprowadzono obserwację, można ją powtórzyć i sprawdzić wyniki).
- Winna mieć określony, konkretny cel (ma wynikać z potrzeby zdobycia informacji na jakiś temat, o jakiejś sprawie, np. jak wychowawcy rozwiązują konflikty w klasie), lub jest swobodna (np. gdy istnieje przypuszczenie, że niektórzy uczniowie niewerbalnie znieważają innych uczniów). Cel wskazuje, na co zwracać uwagę, co zarejestrować (czyli trzeba obserwować rzeczywistość selektywnie – nie zwracać uwagi na inne zjawiska, które równolegle występują, ale nie są celem obserwacji).
- Jest formą spostrzegania (to bezpośrednie poznawanie otoczenia za pomocą zmysłów: wzroku i słuchu; nie ma tu miejsca na wyrażanie własnego zdania/opinii/ interpretacji o obserwowanym zjawisku na bazie tego, co zostało zaobserwowane).
- Ma charakter planowy (postrzeganie nie powinno być przypadkowe, przy okazji – jest przemyślane, wiadomo, na co będzie zwracana uwaga, jak to robić, kto będzie obserwowany, kto będzie obserwował, kiedy będzie prowadzona, jak będą rejestrowane wyniki obserwacji).
- Powinna być systematyczna (zjawisko ma być obserwowane w pewnym czasie lub ciągle z zastosowaniem rytmicznych przerw) – wzmacnia to obiektywizm obserwacji.
- Jest rzetelna – tzn. obserwator rejestruje to, co wyznacza mu cel, rejestruje wszystkie fakty, w tym również te, których osoby planujące nie przewidziały (kontroluje się, by nie przenieść uwagi na rzeczy, które go przy okazji zainteresowały), robi to dokładnie (precyzyjnie notuje spostrzeżenia, nie dokonuje klasyfikacji na informacje istotne i nieistotne – niczego nie pomija), rejestruje proste zachowania, np. słowa, gesty, przejawy przeżywanych emocji, wykonywane ruchy i czynności.
Obserwacja może być główną lub pomocniczą metodą pozyskiwania informacji, danych (uzupełnieniem np. analizy dokumentów, wywiadu).
Przedmiotem obserwacji mogą być np. problemy wychowawcze i dydaktyczne (sposób prowadzenia lekcji przez nauczycieli, współpraca uczniów podczas lekcji, oddziaływania wychowawcze nauczycieli, formy porozumiewania się nauczycieli z rodzicami lub czynności wykonywane przez personel obsługowy).
Pożądana jest naturalność obserwatora (obserwatorów) – obecny np. w klasie, ale jego obecności nikt nie bierze pod uwagę, staje się przezroczysty (jego obecność jest obojętna dla grupy i nauczyciela, nie ma wpływu na przebieg tego, co się dzieje – w praktyce trudno to osiągnąć, może wejść w rolę członka zespołu).
Osoby obserwowane powinny wiedzieć, dlaczego obserwator jest z nimi, wyrażać zgodę na tę obecność, być przekonane, że działania obserwatora są zasadne – potrzebne, ważne.
Jeżeli obserwacja jest swobodna (np. jest przypuszczenie, że nauczyciel faworyzuje uczniów uczestniczących w zajęciach koła zainteresowań prowadzonego przez siebie), to obserwacji podlega spontaniczne zachowanie nauczyciela – wyniki obserwacji swobodnej rejestruje się w postaci opisu lub często za pomocą skal szacunkowych (np. liczbowa, przymiotnikowa, skala zachowań), za pomocą których zaznacza się własne spostrzeżenia (w niektórych obserwacjach możliwe jest wykorzystanie technologii, np. zdjęć, nagrań audio-wideo).
na podstawie: www.portal oświatowy.pl