Czynności pisania i czytania są formami porozumiewania się międzyludzkiego.
Ludzie używają do porozumiewania się języka ojczystego w jego wersji podstawowej poprzez mówienie oraz w wersji wtórnej poprzez pisanie i czytanie.
Ze względu na ścisłe konotacje mówienia, czytania i pisania współwystępują również trudności w tych obszarach.
Dziecko z opóźnionym rozwojem mowy, które ma wadę wymowy na przykład rotacyzm, seplenienie, jest bardziej narażone na występowanie trudności przy nauce czytania i pisania.
Ważne jest, żeby w odpowiednim czasie korygować wady wymowy u dzieci. Już w przedszkolu wykonać możemy badanie M. Bogdanowicz „Skalę ryzyka dysleksji”.
Komunikacja ludzka rozpatrywana jest w DWÓCH płaszczyznach:
JĘZYK MÓWIONY
JĘZYK PISANY
Substancją foniczną tekstu mówionego są fonemy, a więc najmniejsze wyróżnione słuchowo elementy językowe. Pisanie to forma komunikacyjna wyróżniająca substancję graficzną, której najmniejszą cześć stanowi litera.
Inny jest również kanał komunikacja. Podczas mówienia wykorzystujemy kanał artykulacyjno- audytywny, natomiast podczas pisania kanał graficzny.
W jaki sposób zorganizowana jest zatem budowa tekstu? Odpowiedź prosta poprzez mówienie w pierwszym przypadku oraz pisanie w drugim.
W przypadku mówienia tekst odbieramy poprzez zmysł słuchu, podczas pisania w postaci tekstu czytanego.
SUBSTANCJA FONICZNA TEKSTU rozpatrywana jest na płaszczyźnie suprasegmentalnej oraz segmentalnej.
Fonemy realizowane są postaci głoski. Odpowiednikiem głoski w tekście zapisanym jest litera. Od prawidłowej wymowy głosek zależy zapis graficzny tekstu. Dziecko może mieć w umyśle fonem „sz”, ale realizuje go dźwiękowo w postaci „s” i w ten sam sposób zapisuje.
Sylaba to połączenie spółgłosek i samogłoski. Wydaje się, że podział wyrazów na sylaby jest naturalną czynnością dziecka. Trudność sprawia natomiast podział wyrazów na sylaby oraz zapisanie wyrazów niemieszczących się w jednej linii. Dodatkowo kierujemy się tutaj znajomością zasad gramatyki języka polskiego w odniesieniu do podziału wyrazów na sylaby.
Akcent wyrazowy, który posiada każdy wyraz, umożliwia wyodrębnieni wyrazów z ciągu fonicznego. W zapisie literowym wyrazów taką funkcję pełni odstęp między wyrazami.
Frazowanie języka mówionego to zastosowanie w odpowiednich miejscach akcentu i pauzy. W tekście pisanym stosujemy znaki interpunkcyjne.
Inne ważne elementy suprasegmentalne, które nie mają swojego odzwierciedlenia w piśmie to akcent, intonacja, tempo mówienia, ton, natężenie głosu.
PISMO to system znaków graficznych służących do zastępowania lub utrwalania języka mówionego. Substancja graficzna języka pisanego to wtórna wersja języka mówionego.
Warto podkreślić, że pismo Braille’a to zastępnik pisma a nie mowy.
Pismo jest również właściwym danej osobie sposobem pisania, kreśleniem znaków pisarskich, graficznym efektem czynności pisania.
Pismo przybiera również postaci alternatywne.
W pracy z dziećmi z niepełnosprawnością umysłową w stopniu głębokim lub u dzieci z autyzmem wykorzystuje się piktogramy w ramach komunikacji.
Innym alternatywnym systemem zastępującym komunikację jest system Blissa, metoda Domana, pismo obrazkowe.