Rolą współczesnego dyrektora szkoły jest nie tylko administrowanie, lecz również, a właściwie przede wszystkim przewodzenie całemu środowisku szkolnemu.
Dyrektor szkoły powinien nieustannie rozwijać się w roli lidera edukacyjnego.
Budowa sprawnie działającej organizacji uczącej się wymaga działań wielokierunkowych oraz samoświadomości dyrektorów opartej na wiedzy i umiejętnościach.
Jak być dobrym dyrektorem w trudnym czasie?
„Jeśli chcesz zbudować statek, nie przywołuj mężczyzn, żeby zdobyć drewno i rozdzielić pracę, ale rozbudź w nich tęsknotę za otwartym, nieskończonym morzem.”
Antoine de Saint Exupery
[1]Istnieje wiele podejść związanych z pojęciem przywództwa, m.in. przywództwo klasyczne oparte na autorytecie lub strachu osoby pełniącej rolę przywódcy, opierające się głównie na metodzie wydawania poleceń odgórnych i kontrolowaniu ludzi.
W przeciwieństwie do przywództwa wizjonerskiego (transformacyjnego), gdzie główny nacisk kładziony jest na budowanie relacji pomaganie ludziom, czy budowanie kultury współpracy.
Spośród wielu paradygmatów przywództwa wymienić można również: przywództwo transakcyjne, czy przywództwo sieciowe (organiczne).
Termin przywództwo należy odróżniać od pojęcia „ kierowanie”, które jest „(…)”jest procesem planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracy członków organizacji (firmy) oraz wykorzystywania wszelkich dostępnych zasobów organizacji do osiągnięcia jej celów.”[2]
[3]Termin przewodzenie niesie ze sobą wielorakość znaczeń. Implikacyjnymi składowymi są tutaj m.in. to ustalanie celów, motywowanie, zachęcanie, mobilizowanie ,,porywanie ludzi za sobą, charyzma, decydowanie, dowodzenie, wspieranie.”
Termin ten należy odróżnić od terminu zarządzanie, który wydaje się być w kontekście współczesnych teorii anachronicznym. W typowym zarządzaniu brak jest elementów wspierających, kładących nacisk na pracę z człowiekiem, interakcje społeczne oraz emocjonalne zaangażowanie.
Przywództwo rozumieć należy jako proces kształtowania celów grupy jako spójnych celów organizacji. Proces ten polega przede wszystkim na odpowiednim motywowaniu i wspieraniu pracowników, bez konieczności uciekania się do przymusu.
W związku z powyższym przywódca to osoba, która charakteryzuje się wiedzą, umiejętnościami, doświadczeniem, ale również predyspozycjami, rozumianymi jako cechy charakteru, umożliwiające piastowanie funkcji kierowniczych.
Realizacja celów, planów, zadań jest związana z administrowaniem organizacją. Termin „przewodzenie” odnosi się do czynnika ludzkiego, który jest siłą sprawczą każdego zespołu ludzi.
Umiejętność motywowania, pokazywania celu, czy też inspiracji do dalszego rozwoju jest nieodłącznie powiązana z pojęciem przywództwa, stanowiąc jednocześnie najwyższy poziom zarządzania w firmie.
Pomimo, iż termin „ przywództwo” wydaje się być współczesny, to jego początki sięgają starożytności, odnaleźć je można m.in. w pracach Platona czy Sokratesa.
W kontekście przewodzenia należy rozpatrywać również pojęcie lidera, menadżera, jako osoby przewodzącej grupie, która wykazuje autorytet przywódczy, charyzmę i umiejętność wpływania na ludzi. Osoba ta posiada umiejętność posługiwania się różnymi stylami zarządzania, które dobiera w zależności od aktualnej sytuacji i typu pracownika.[4]
Osoba pełniąca funkcję lidera zespołu powinna posiadać umiejętność wypełniania ról społecznych, z których żadna nie jest dominująca. Lider zespołu jest odpowiedzialny za grupę pracowników, rozwiązuje problemy oraz nadaje kierunek działaniom.
Jako rzecznik osoba będąca na stanowisku kierowniczym jest odpowiedzialna za komunikację z innymi organizacjami również z przełożonymi. W gestii kierownika leży nadawanie informacji wewnątrz grupy oraz wydobywanie jej od członków zespołu celem podniesienia efektywności.
Funkcja rzecznika narzuca niejako na dyrektora, kierownika umiejętne propagowanie dobrego wizerunku firmy na zewnątrz i wewnątrz.
Efektywny menadżer to również innowator działań , odpowiedzialny za tworzenie nowych koncepcji i ich realizowanie. Jest również pomocny we wdrażaniu koncepcji i pomysłów innych pracowników. Osoba pełniąca funkcję przełożonego powinna również w umiejętny sposób organizować pracę instytucji bądź firmy.
Delegowanie uprawnień to jedna z kluczowych umiejętności menadżerskich we współczesnej teorii zarządzania. Kolejną ważną umiejętnością jest rozwiązywanie problemów dyscypliny pracy, a więc bycie decydentem w kwestiach kluczowych dotyczących funkcjonowania organizacji.
Negocjowanie warunków najlepszych dla pracowników oraz instytucji kierowanej oraz umiejętna regularna ocena efektów pracy współpracowników to ważne umiejętności wskazane na „kwiatku zadań” dobrego menadżera. Współczesność narzuca również na lidera zespołu skuteczne motywowanie do samokształcenia pracowników, a więc dbałość o rozwój własny, jak również innych pracowników organizacji.
[1] Opracowanie: Kapcia Alicja, Wojnarowska Małgorzata: W drodze do przywództwa edukacyjnego, Wybór materiałów z projektu Przywództwo i zarządzanie w oświacie- system kształcenia i doskonalenia dyrektorów szkół/placówek, ORE 2015r, S.9
[2] P. Tyrała, B. Stęplewski, Controlling nowoczesną metodą zarządzania strategicznego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2003, s. 27.
[3] Opracowanie: Kapcia Alicja, Wojnarowska Małgorzata: W drodze do przywództwa edukacyjnego, Wybór materiałów z projektu Przywództwo i zarządzanie w oświacie- system kształcenia i doskonalenia dyrektorów szkół/placówek, ORE 2015r, S.8
[4] Żurakowski Filip: Funkcjonowanie przedsiębiorstwa: Zarządzanie, WSIP, s. 167
- ROLA LIDERA[1]
Lider- przywódca spełnia w zespole wiele ról, które dotyczą realizowanych zadań, czy też relacji międzyludzkich, do najważniejszych z nich zaliczyć należy:
- Rola interpersonalna: reprezentowanie zespołu na zewnątrz, motywowanie, inspirowanie ocena.
- Rola informacyjna: dawanie informacji, doradzanie, interpretowanie i przekazywanie zmian w przepisach prawa.
- Rola decyzyjna: podejmowanie decyzji, także niepopularnych, poszukiwanie nowych możliwości i rozwiązań.
[1] Mazurkiewicz G: Przywództwo edukacyjne. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011,