SŁUCH FONEMATYCZNY to umiejętność różnicowania dźwięków mowy, najmniejszych elementów składowych wyrazu, czyli fonemów, np. a, o , e, u, y, z, m. Wszystkie głoski w języku polskim posiadają zestaw cech. Cechy te różnią głoski między sobą. Głoska z kolei powstaje w wyniku zespolenia ruchów narządów mowy: warg, języka, podniebienia, wiązadeł głosowych.
Odbieranie mowy polega na zidentyfikowaniu usłyszanych dźwięków (fonemów), a następnie powiązaniu ich z określoną treścią w umyśle. Odbieranie mowy to proces złożony i skomplikowany uczestniczą w nim, mi. in. słuch biologiczny, słuch fonematyczny, pamięć słuchowa, umiejętność kojarzenia wzorców słuchowych wyrazów z pojęciami, czy rozszyfrowywanie związków między wyrazami, czyli analiza struktury języka. Wszystkie te czynności oprócz fizjologicznej części odbierania bodźców słuchowych, to czynności umysłowe. Należy jednak zaznaczyć, że słuch fizyczny ma ogromne znaczenie dla ukształtowania słuchu fonematycznego, ponieważ minimalne różnice między dźwiękami to efekt odpowiedniej częstotliwości dźwięków mowy.
Niedokształcenie słuchu fonematycznego to jedna z przyczyn wad wymowy u dzieci, ponieważ powoduje zaburzenia wzorców słuchowych wyrazów, a tym samym trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących, które różnią się jedną głoską. Zaburzenia słuchu fonematycznego może również zaburzać wzorce realizacyjne, czyli wymowę wyrazów oraz wpływać na procesy analizy i syntezy wyrazowej, a więc podstawowe czynności przy nauce czytania i pisania.
Pamięć słuchowa wyrazów to umiejętność m.in. zapamiętywania ilości sylab, głosek, ich kolejności w wyrazie oraz zdolność do utrzymania ciągu wyrazów w pamięci w raz ze związkami logicznymi i gramatycznymi.
W umyśle człowieka od najmłodszych lat jego egzystencji kształtują się pojęcia, a więc zespoły fonemów, wzorce słuchowe wyrazów skojarzone np. z kolorem, zapachem, nazwą, czynnością.
Procesy analizy i syntezy wyrazowej to świadome wyodrębnianie w wyrazach sylab i głosek z zachowaniem ich kolejności. Procesy te rozwijają się dość późno, ponieważ dopiero przy nauce pisania i czytania. Odpowiednia stymulacja dziecka, ćwiczenia, codzienne głoskowanie, podział na sylaby przyspieszają ich rozwój i wspomagają naukę czytania i pisania.
Zaburzenia słuchu fonematycznego utrudniają prawidłowy odbiór mowy, zaburzają prawidłowy rozwój wymowy, wywołują zaburzenia wymowy już ukształtowanej, utrudniają nabycie umiejętności pisania i czytania.